Wzrost zapadalności na choroby przenoszone przez kleszcze jest obserwowany w Polsce od wielu lat, podobnie jak w całej Europie i na świecie.
Świadomość chorób odkleszczowych rośnie. Jednak w większości wypadków znamy tylko boreliozę. Natomiast mało kto słyszał o innych chorobach t.j. babeszjoza, anaplazmoza granulocyt arna i tularemia. Są to odkleszczowe koinfekcje boreliozy, przenoszone przez kleszcze równocześnie lub nierównocześnie z krętkiem boreliozy, zachorowalność na nie, jest jednak niższa niż na boreliozę.
Statystyki mówią same za siebie
W drugiej połowie lat 90. XX w. było 800-900 zachorowań rocznie. Liczba ta rosła, by w 2009 osiągnąć 10 000 zachorowań. W 2016 podwoiła się do 20 000 (dane z Pracowni Monitorowania i Analizy Sytuacji Epidemiologicznej PZH).
Powody wzrostu zachorowalności
Wzrost zachorowalności na choroby odkleszczowe jest związany jest z ociepleniem klimatu. Kkrótsze zimy z mniejszą liczbą mroźnych dni wpływają na biologię kleszczy. Następuje introdukcja nowych gatunków, zmiana zasięgu występowania, wydłużenie okresu aktywności i zajmowanie terenów miejskich.
Choroby odkleszczowe (TBD)
Za TBD w Polsce odpowiadają kleszcze twarde rodzaju Ixodes, najliczniejsze w lasach i rzadsze na łąkach i otwartych pastwiskach oraz gatunki Dermacentor, które z kolei żyją na łąkach i niezadrzewionych terenach śródleśnych. Wynika z tego, że są wszędzie tam, gdzie człowiek chce mieć kontakt z naturą. Ryzyko zakażenia ludzi zależy od regionu, wiąże się z liczebnością kleszczy i odsetkiem tych zakażonych.
Borelioza
W Polsce jest powodowana jest zakażeniem Borrelia burgdorferi sensu lato. U większości zainfekowanych obserwowany jest rumień w miejscu wkłucia kleszcza (ok. 80% do 30 dni po zakażeniu). Pozwala to na rozpoznanie boreliozy na wczesnym etapie. Weryfikacji rozpoznania można dokonać identyfikując DNA krętka w wycinkach skóry z obrzeża rumienia. Inne objawy boreliozy wykazują zależność od zakażającego genogatunku:
- Borellia burgdorferi sensu stricto wiązana jest z zajęciem narządu ruchu, uszkodzeniem stawów i chrząstki stawowej.
- Borellia garini z neuroboreliozą, zakażeniem ośrodkowego układu nerwowego i nerwów obwodowych
- Borellia fzeli z przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry.
Boreliowe zapalenie mięśnia sercowego współwystępuje z innymi postaciami boreliozy.
Diagnostyka laboratoryjna
Podstawowa diagnostyka laboratoryjna wczesnej boreliozy obejmuje badania serologiczne w surowicy. W późnej fazie boreliozy diagnostyka opiera się na poszukiwaniu swoistych przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR) oraz na identyfikacji DNA krętka w PMR, płynie stawowym lub wycinkach zmian skórnych.
Babeszjoza
Babeszjoza jest stosunkową rzadką TBD powodowaną przez pierwotniaki rodzaju Babesia przenoszone wyłącznie przez kleszcze (zarażonych może być 5% populacji kleszcza). Do zarażenia może dojść również drogą krwiopochodną od zarażonych dawców transfuzjologicznych. Spory odsetek zarażonych kleszczy sprawia, że poza osobami narażonymi zawodowo, babeszjozą zagrożone są osoby przebywające w lesie czysto rekreacyjnie.
Objawy babeszjozy
Babeszjoza, zwana jest malarią północy ze względu na podobne do malarii objawy (m.in. gorączkę do 40°C, dreszcze, zlewne poty, bóle głowy) i obligatoryjne pasożytnictwo w erytrocytach, jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży i osób z niedoborami odporności. U tych ostatnich śmiertelność sięgać może 21% wobec 6-9% śmiertelności w przypadku osób immunokompetentnych. Standardem w diagnostyce babeszjozy jest badanie mikroskopowe rozmazów krwi. Identyfikacji materiału DNA pierwotniaka dokonuje się met. PCR.
Tularemia
Tularemia (dżuma gryzoni, gorączka królicza), powodowana przez niezwykle zakaźną i inwazyjną bakterię Francisella tularensis. Zaliczana jest do ona TBD, chociaż przenoszona jest także przez muchę jeleni (strzyżak jeleni, sarni) potocznie zwaną „kleszczem ze skrzydłami” oraz przez kontakt skóry z zakażonym zwierzęciem; drogą wziewną (wdychanie zanieczyszczonego kurzu lub aerozolu) i pokarmową. Rezerwuarem F. tularensis jest ponad 250 gatunków kręgowców, dzikich: gryzonie, zające, lisy, ptactwo i zwierząt domowych.
informacja prasowa: Pawlik PR