alergiczny nieżyt nosa
fot. depositphotos

Alergiczny nieżyt nosa

Katar sienny uznawany jest za najczęstszą alergiczną chorobę świata. Dane epidemiologiczne podają, że występuje u około od 10 do 20 proc. populacji ludzkiej.

W ostatnich latach epidemiolodzy nadali istotną rolę problemowi narastania częstości występowania alergicznego nieżytu nosa, czyniąc tę chorobę ważnym problemem XXI wieku.

Katar jest symptomem ostrego zapalenia błoń śluzowych nosa. Wywołany jest zazwyczaj przez wirusy, bakterie lub jest objawem alergicznego nieżytu nosa (katar sienny).

Alergiczny nieżyt nosa, definiowany jako odrębna jednostka chorobowa, pierwszy razw literaturze pojawił się w 1819 roku, gdy John Bostock w stosunku do objawów chorobowych, które wówczas opisywał, użył pojęcia „gorączka sienna”. Obecnie choroba ta jest powszechna na całym świecie. Wśród osób zgłaszających się do lekarzy z powodu nieżytu nosa od 30 do 60 proc. przypadków to osoby z alergicznym nieżytem nosa.

Definicja alergicznego nieżytu nosa

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) definiowany jest jako stan zapalny śluzówek nosa i zatok wywołany alergenami wziewnymi. To choroba o podłożu immunologicznym, wywołana przez zależną od przeciwciał IgE reakcję błony śluzowej nosa na alergen. Ze względu na czas utrzymania się objawów, ANN można podzielić na okresowy (objawy występują przez mniej niż 4 dni w tygodniu lub krócej niż 4 tygodnie) i przewlekły (objawy występują przez więcej niż 4 dni w tygodniu i utrzymują się ponad 4 tygodnie). W zależności od przebiegu choroby alergiczny nieżyt nosa może być łagodny, umiarkowany lub ciężki. Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą zależną od czynników genetycznych (atopia, płeć męska i zaburzenia genetyczne) oraz środowiskowych. Do czynników środowiskowych zalicza się takie alergeny jak: pyłki roślin, zarodniki grzybów pleśniowych, roztocza kurzu domowego, naskórki i sierści zwierząt, owady.

Rozpoznanie alergicznego nieżytu nosa

Rozpoznanie oparte jest najczęściej na powiązaniu objawów choroby z okresem na przykład pylenia uczulających pyłków drzew, chwastów lub traw.

Chorzy mają coroczne powtarzające się o tej samej porze wyraźnie nasilone objawy takie jak: świąd, kichanie, surowicza wydzielina nosowa, niedrożność nosa, utrata powonienia. Często dochodzi również do współwystępowania zapalenia spojówek, a czasami napadów duszności typowych dla astmy oskrzelowej. Dodatkowo u pacjentów mogą wystąpić: bóle głowy, zaburzenia snu, problemy z koncentracją oraz ogólne przemęczenie.

Prawidłowe rozpoznanie powinno jednak opierać się na wykazaniu zgodności objawów klinicznych z wynikami punktowych testów skórnych lub obecnością we krwi swoistych przeciwciał IgE.

Postępowanie profilaktyczno-lecznicze

W postępowaniu profilaktyczno-leczniczym w alergicznym nieżycie nosa podstawą jest unikanie kontaktu z alergenami oraz leczenie objawowe przez podanie leków przeciwhistaminowych drugiej generacji. Leki te podane doustnie lub w postaci kropli lub aerozolu do nosa działają przez blokowanie receptorów histaminowych H1 lub na zasadzie stabilizacji błon mastocytów, co zapobiega uwalnianiu z nich histaminy (kromogilkan sodu). Leki przeciwhistaminowe doustne (cetyryzyna, lewocetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, feksofenadyna) i donosowe (azelastyna) są skuteczne przede wszystkim w leczeniu kichania, wycieku wydzieliny oraz świądu nosa.

Rupatadyna jest również substancją zaliczaną do grupy leków przeciwhistaminowych II generacji. W odróżnieniu od innych leków przeciwhistaminowych jest ona antagonistą nie tylko receptora H1, ale także receptora dla czynnika aktywującego płytki (PAF). To podwójne powinowactwo receptorowe nasila działanie przeciwalergiczne leku.

W leczeniu farmakologicznym ANN zastosowanie mają również: donosowe glikokortykosteroidy, leki przeciwleukotrienowe, doustne i donosowe leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa, bromek ipratropium, w rzadkich przypadkach glikokortykosteroidy systemowe.

Glikokortykosteroidy donosowe (beklometazon, budezonid, flutikazon, mometazon) nie są preparatami do natychmiastowego stosowania, ponieważ skuteczność kliniczną obserwuje się czasami nawet z kilkudniowym opóźnieniem. Zalecane są do terapii przewlekłej, szczególnie przydatne w leczeniu całorocznego alergicznego nieżytu nosa. Zmniejszają odczyn zapalny w obrębie nosa.

Doustne (fenylefryna, pseudoefedryna) i donosowe leki (nafazolina, oksymetazolina, ksylometazolina) obkurczające naczynia błony śluzowej nosa wykazują działanie sympatykomimetyczne i łagodzą objawy zatkania nosa. Nie powinny być jednak stosowane powyżej 10 dni, ponieważ może dojść do rozwoju polekowego nieżytu nosa.

Leki przeciwleukotrienowe takie jak montelukast lub zafirlukast można podawać u osób z okresowym alergicznym nieżytem nosa i współwystępującą astmą. Mają zastosowanie w profilaktyce przedsezonowej.

Bromek ipratropium (pochodna atropiny) może być stosowany w leczeniu obfitej wodnistej wydzieliny w przebiegu ANN, której nie daje się kontrolować innymi lekami. Skutecznie usuwa w ponad 40 proc. surowiczy katar.

W przypadku braku skuteczności leczenia niezbędne jest skierowanie chorego na konsultację alergologiczną w celu rozważenia zastosowania immunoterapii alergenowej, popularnie zwanej odczulaniem. Leczenie to prowadzi do zmniejszenia wrażliwości osoby uczulonej na alergeny i do eliminacji lub zmniejszenia stopnia nasilenia objawów choroby.

Obecnie popularne są szczepionki wystandaryzowane, dostępne dla większości najczęściej występujących alergenów.

Roztwory wody morskiej

Działanie roztworów soli morskiej polega na oczyszczaniu jamy nosowej z kurzu, alergenów oraz wspomaganiu usuwania śluzu. Preparaty te przyczyniają się również do poprawy funkcjonowania błony śluzowej nosa. Środki te są używane do wspomagania leczenia alergicznego nieżytu nosa oraz zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych.

W przypadku kataru siennego w ciąży donosowe izotoniczne roztwory soli morskiej lub roztwory soli fizjologicznej są bezpieczne dla przyszłej mamy i dziecka.

Rola farmaceuty

Do apteki często zgłaszają się pacjenci, którzy nie posiadają diagnozy postawionej przez lekarza lub są mylnie przekonani, że mają infekcję bakteryjną lub wirusową. Zadaniem farmaceuty jest ocena objawów i stopnia ich ciężkości, a następnie ich złagodzenie poprzez dobranie preparatów dostępnych bez recepty i poprawę jakości życia pacjenta. Farmaceuta powinien również poinformować chorego, kiedy powinien odstawić lek lub powrócić do jego przyjmowania. Istotne jest także określenie potrzeby konsultacji z lekarzem.

Podsumowanie

Przewlekle utrzymujący się katar sienny może prowadzić do zwiększenia objawów alergicznych choroby oraz osłabienia odporności śluzówki nosa, co może przyczyniać się u pacjenta do rozwoju kataru o podłożu wirusowym lub bakteryjnym. Przy dłużej utrzymującym się alergicznym nieżycie nosa farmaceuta powinien poinformować pacjenta o konieczności konsultacji lekarskiej, ponieważ nieleczony lub źle leczony katar sienny może być przyczyną poważniejszych powikłań zdrowotnych takich jak astma oskrzelowa. Dowodzą tego badania naukowe wskazujące na częste współistnienie obu chorób.

Kiedy farmaceuta powinien odesłać pacjenta do lekarza?

  • Odesłanie pacjenta do lekarza należy rozważyć w nastę­pujących sytuacjach:
  • U pacjenta, u którego występują objawy alergicznego nieżytu nosa w stopniu umiarkowanym lub ciężkim.
  • Objawy alergicznego nieżytu nosa takie jak płytki oddech lub świsty sugerują astmę oskrzelową.
  • Pacjent zgłasza dodatkowe objawy świadczące o infekcji, takie jak gorączka, ból gardła, ropna wydzielina.
  • Leczenie zaproponowane przez farmaceutę nie łagodzi objawów po 2-4 tygodniach terapii.
  • Pacjentka jest w ciąży lub pacjentem jest dziecko poniżej 12. roku życia.

PIŚMIENNICTWO

1. Piotr Rapiejko, Alergiczny nieżyt nosa – 42 pytania i odpowiedzi, Medical Education, Warszawa 2014. ISBN: 978-83-62510-72-6.
2. Samoliński B., Arcimowicz M., Polskie Standardy Leczenia Nieżytów Nosa (PoSLeNN). Alergologia Polska 2013: S1.
3. Pawliczak R., Bezpieczeństwo nowych leków przeciwhistaminowych. Terapia 2012, 4: 60-66.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza