Fotolia_25517009
fot. Fotolia

Konsumpcja leków OTC w Polsce

Wzrost sprzedaży leków OTC jest spowodowany zainteresowaniem społeczeństwa samoleczeniem i zdrowym stylem życia.

Rynek leków bez recepty dynamicznie się rozwija i wiele wskazuje na to, iż w najbliższych latach tendencja ta będzie się utrzymywać. Według szacunków IMS Health rynek preparatów wydawanych bez recepty (rozumiany jako apteczna i pozaapteczna sprzedaż leków i suplementów diety) w 2011 r. osiągnął wartość 7,93 mln zł.

Częstotliwość zakupów

W 2012 r. leki bez recepty kupowała większość respondentów (ponad 88 proc.), 30 proc. robiło to kilkakrotnie. Jednym z czynników wpływających na częstotliwość zakupu leków OTC jest sytuacja materialna. Osoby o wyższych dochodach znacznie częściej zaopatrują się w aptekach w leki bez recepty niż osoby gorzej sytuowane. Miejsce zamieszkania również odgrywa znaczącą rolę w tej kwestii. Pacjenci z dużych miast (powyżej 100 tys. mieszkańców) częściej niż mieszkańcy wsi i mniejszych miast kupują leki OTC. Być może jest to związane z łatwiejszym dostępem do tych preparatów w dużych ośrodkach. Na zakup leków bez recepty nie wpływa istotnie poziom wykształcenia pacjentów. Leki bez recepty najczęściej kupują osoby powyżej 50. roku życia, częściej kobiety niż mężczyźni.

Najczęściej kupowane leki OTC

Do grupy najczęściej kupowanych leków OTC można zaliczyć przede wszystkim środki przeciwbólowe i przeciwzapalne (60 proc.). Następnie plasują się leki na ból gardła, grypę i przeziębienie (18 proc.), kolejne miejsce zajmują witaminy, suplementy diety (13 proc.) oraz pozostałe preparaty, np. leki poprawiające pamięć czy koncentrację (9 proc.). Duża liczba kupowanych witamin może świadczyć o wzroście zainteresowania pacjentów własnym zdrowiem i chęcią zadbania o nie. Natomiast znaczna liczba kupowanych środków przeciwbólowych może świadczyć o tym, iż ludzie leczą się na własną rękę bez konsultacji z lekarzem, co może być szkodliwe dla ich zdrowia.

Czynniki motywujące

Leki OTC są bardzo łatwo dostępne, zarówno w aptekach, jak i w innych punktach sprzedaży, np. na stacjach benzynowych czy w supermarketach. Masowe reklamy telewizyjne, radiowe, prasowe zasypują konsumentów informacjami o nowinkach farmaceutycznych. Według ankietowanych największym bodźcem do zakupu leku OTC jest jego skuteczność (56 proc.), następnie cena (24 proc.), rada lekarza, farmaceuty, członka rodziny bądź znajomego (12 proc.), a dopiero na końcu pojawia się reklama (8 proc.). Świadczyć to może o niewielkiej skuteczności reklamy i niskim poziomie jej oddziaływania na odbiorców lub – co wydaje się bardziej wiarygodne – niechęci pacjentów do przyznania się do dokonywania zakupów pod wpływem reklamy.

Zażywanie leków bez recepty

Ponad połowa respondentów (57 proc.) zażywających leki OTC nie konsultuje ich stosowania z lekarzem ani farmaceutą, gdy przyjmuje je po raz pierwszy. Tylko co piąty Polak (21 proc.) konsultuje się z lekarzem, a czasami robi to 22 proc. ankietowanych. Inaczej kształtują się wyniki jeśli chodzi o zasięganie informacji z ulotek dołączonych do leków. Większość ankietowanych (73 proc.) zawsze zapoznaje się z ulotką przed zażyciem farmaceutyku po raz pierwszy, 12 proc. – często czyta ulotki, 8 proc. – sporadycznie zagląda do ulotki, a 7 proc. nigdy tego nie robi. Do grupy osób, które zażywają preparaty bez recepty po raz pierwszy bez konsultacji z lekarzem i bez zapoznania się z ulotką należą głównie osoby powyżej 50. roku życia, jak również osoby z wykształceniem podstawowym z małych miejscowości.

Polacy często przyjmują leki OTC w nadmiernych ilościach, ponieważ sądzą, że są one nieszkodliwe dla zdrowia. Przyjmowanie zbyt dużej ilości leków, które zawierają tę samą substancję czynną (np. paracetamol), sprzedawanych pod różnymi nazwami handlowymi może spowodować zatrucie. Pacjenci nie zdają sobie sprawy, że niekontrolowane zażywanie leków może doprowadzić do uzależnienia.

Świadomość

O tym, że leki bez recepty mogą być niebezpieczne dla zdrowia, wie 64 proc. Polaków. Sądzą tak osoby z wyższym wykształceniem, o wyższym statusie materialnym i mieszkańcy dużych miast. 30 proc. ankietowanych uważa, że leki OTC nie mają negatywnego wpływu na zdrowie. 6 proc. respondentów nie ma zdania na ten temat. Mniejsza świadomość szkodliwości leków OTC cechuje osoby z podstawowym i średnim wykształceniem, o niskich dochodach i pochodzących ze wsi lub małych miejscowości.

Mimo wiedzy o niebezpiecznych skutkach niewłaściwego zażywania leków OTC, 12 proc. ankietowanych przyjmowało jakiś lek mimo przeciwwskazań, a 5 proc. badanych przyjmowało leki mimo ich działań niepożądanych. 3 proc. respondentów przyjmowało leki bez recepty wbrew opinii lekarza oraz z przyzwyczajania w sytuacjach, gdy nie było to konieczne. Do stosowania leków niezgodnie z zaleceniami częściej przyznają się ludzie młodzi między 18. a 30. rokiem życia.

Dostępność leków OTC

Poza aptekami, drogerie, stacje benzynowe, sklepy osiedlowe czy supermarkety mogą handlować wybranymi lekami OTC, jeżeli posiadają zezwolenie na obrót produktami leczniczymi. Jednak ponad 68 proc. ankietowanych deklaruje, że zakupu leków bez recepty dokonuje głównie w aptece. Pozostali respondenci zaopatrują się w supermarketach, drogeriach, sklepach osiedlowych lub na stacjach benzynowych. Do zakupów leków bez recepty poza apteką często skłania pacjentów ich łatwiejsza dostępność. Miejsca takie jak supermarket są dłużej otwarte niż apteki, a leki można nabyć przy okazji codziennych zakupów, co pozwala oszczędzić czas. Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety kupują leki OTC poza apteką. Głównie są to ludzie młodzi (18-30 lat). Znacznie rzadziej decydują się na taki zakup osoby powyżej 50. roku życia. Apteka jest dla nich gwarancją jakości.Niewielki odsetek ankietowanych (13 proc.) kupuje leki OTC przez internet. Głównym powodem tak niskiego wyniku jest brak zaufania do nich. Poziom zaufania do aptek internetowych zależy od wieku, wykształcenia oraz miejsca zamieszkania pacjentów. Sprzedaż leków przez internet cieszy się największym powodzeniem wśród osób młodych z wyższym wykształceniem pochodzących z dużych miast.

Stosowanie leków OTC jest powszechne we wszystkich grupach społeczno-demograficznych. Mimo że wiele osób jest świadomych, że leki nabywane bez recepty mogą być szkodliwe, w praktyce często bagatelizują przeciwskazania zawarte na ulotce lub w ogóle do nich nie zaglądają, nie mówiąc już o konsultacji z lekarzem. Ten problem mogą rozwiązać tylko systematyczne kampanie edukacyjne. Powinny one skłonić pacjentów do czytania ulotek oraz do regularnych wizyt u lekarza.

 

 

Artykuł napisany w oparciu o bezpośrednie rozmowy z pacjentami oraz ankietę, w której wzięło udział 105 osób. Konwersacje oraz ankieta zostały przeprowadzone w listopadzie 2012 r.

 

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza