Mindfulness może być przydatne w zarządzaniu apteką. Jako narzędzie dobrze komponuje się i wzmacnia kompetencje osób wykonujących zawód farmaceuty.
Zarządzanie apteką w dzisiejszych czasach stawia coraz to nowe wyzwania. Konkurencyjność na rynku wywołuje konieczność zwiększania efektywności własnej i zespołu. Napotykane problemy wymagają od managera sprawnego ich rozwiązywania. Powoduje to stres, zmęczenie i gonitwę myśli, gdy właśnie mamy z jednej strony do czynienia z niecierpliwym pacjentem stojącym w długiej kolejce, błędnie wypisanymi receptami, które należy sprawdzić, z drugiej zaś współpracę w sieci aptek nastawioną na rezultaty finansowe.
Czym jest mindfulness, a czym nie jest?
Jak odnaleźć w tym wszystkim ład i harmonię czerpiąc radość ze swojej pracy? Według Wojciecha Eichelbergera (psychologa, coacha i doradcy biznesu) w dzisiejszych czasach podstawą jest zmiana impulsywnych reakcji „bodziec -> reakcja” na świadome odpowiedzi: „bodziec -> uważność (umysł jest w pełni zaangażowany w to, co jest jego udziałem, świadomy tego, co dzieje się tu i teraz) -> zrównoważona reakcja.
Taki proces nazywamy mindfulness. Oznacza on dosłownie umysł całkowicie czymś pochłonięty. Jego celem jest bycie w pełni obecnym w doświadczaniu kontaktów z innymi ludźmi oraz własnymi myślami, uczuciami i wrażeniami. Wbrew pozorom i powierzchownemu rozumieniu tego pojęcia nie oznacza ono uważności jako oduczania się niedokładności, roztargnienia, bałaganiarstwa. Nie chodzi też o koncentrację na obiekcie, człowieku, odczuciu, ale o oczyszczenie umysłu, świadome bycie i działanie wobec pojawiających się zjawisk w danym momencie. Celem mindfulness nie jest również samo osiągnięcie relaksacji lub poczucia szczęścia, ale oduczenie się starych schematów funkcjonowania naszego umysłu poprzez jego dyscyplinowanie by nie działać reaktywnie bez zastanowienia.
Ronald D. Siegel w swojej książce „Uważność – trening pokonywania codziennych trudności” wyjaśnia, że w zajmowaniu się własnymi myślami, uczuciami lub doznaniami cielesnymi nie chodzi o wyłączenie umysłu, pozbycie się trudnych emocji, unikanie problemów życiowych, bólu i osiąganie błogostanu, ale o odbieranie doświadczenia takim jakim jest, nawet gdy czasem jest nieprzyjemne, by je w pełni przeżyć i zaczekać aż przeminie.
Liczne badania empiryczne nad zastosowaniem klinicznym metod opartych na mindfulness w leczeniu problemów zdrowotnych wskazują ich skuteczność i działanie wspomagające, ponieważ akceptacja i przyjmowanie doświadczenia takim jakie jest daje równowagę psychiczną i zdrowie, w przeciwieństwie do wypierania i tłumienia codziennych doświadczeń. Publikacje naukowe (metaanaliza Grossmana i wsp., 2004) dowodzą, że mindfulness przynosi korzystne skutki dla naszego organizmu: polepsza jakość życia, obniża napięcie psychofizyczne, redukuje problemy z bezsennością, obniża poziom depresji i lęku, wspomaga działanie układów i narządów, obniża dolegliwości somatyczne, polepsza pamięć i reakcje na bodźce oraz obniża stres.
Chcesz zarządzać innymi? Zacznij od siebie!
Karl Gustaw Jung, szwajcarski psychiatra mówił, że „jeśli idziesz na spotkanie ze sobą ryzykujesz spotkanie siebie”. Tego typu spotkania są najtrudniejsze i nierzadko się ich obawiamy. To dlatego często błędnie rozpoczynamy zmiany od innych. Katarzyna Miller, polska psycholog i terapeutka dodaje, że „przerabiać można tylko siebie, co nie znaczy, że nie można na innych wpływać”. By osiągnąć zamierzone cele w zarządzaniu apteką i zespołem należy podjąć się pracy nad sobą, a potem dopiero kształtować zespół.
Dlaczego działamy automatycznie, nawykowo w stanie zmniejszonej świadomości tego, czego doświadczamy w danym momencie? Mówimy „nie mam czasu się zastanawiać”, następnie nadal kręcimy się w kołowrocie myśli o postępach w realizacji celu i nieuważnego działania, bezwiednie reagując na zewnętrzne i wewnętrzne bodźce negatywnymi emocjami, zniechęceniem i lękiem. Nowoczesne podejście do problematyki zarządzania uważnością posiłkuje się technikami opartymi na mindfulness. Są to narzędzia stosowane od lat 70. przez kadry managerskie, wojsko, a także w sporcie, jako wytwór współczesnej psychologii zachodu, który ma tak naprawdę korzenie buddyjskie (sprzed 25 wieków) i chrześcijańskie.
Automatyczne, nawykowe działanie w pośpiechu powoduje, że nawet nie mamy świadomości, jakie skutki przynosi dla nas samych. Wyłapywanie negatywnych schematów myślenia pozwala na przeciwdziałanie ich potęgowaniu i „nakręcaniu się”, co pozwala nam na kontrolę nad naszym życiem.
Filary mindfulness
Trening mindfulness realizuje się różnymi technikami, jednak wszystkie bazują na następujących filarach: zaufaniu do siebie, samoakceptacji, życzliwości do siebie, postawie nieoceniającej, cierpliwości, odpuszczaniu sobie, poczuciu braku presji i oczekiwań. Przynosi to kreatywne rozwiązania i mądre odpowiedzi. Taki stan osiąga się poprzez systematyczne ćwiczenia.
Współczesny kierownik apteki jako „uważnie obecny” lider zespołu
Uważność jako mindfulness wśród liderów staje się „towarem luksusowym”. Dobrze się wpisuje również w kompetencje farmaceuty i jest mu przydatna. Kierownik apteki, oprócz wykształcenia i wiedzy z branży farmaceutycznej, potrzebuje narzędzi i sposobów pozwalających na uruchomienie potencjału zespołu, bo to przekłada się na wynik apteki. Duży udział ma w tym budowanie dobrych relacji dzięki umiejętności koncentracji na tym, co jest ważne, w formie tzw. „uważności obecnej”, która pozwala na więcej świadomości, zrozumienia, a mniej osądzania innych, niepoprzedzonego refleksjami nad postępowaniem swoim i otoczenia. By być dobrym liderem trzeba zbudować sobie autorytet i szacunek, co wymaga uważnego poznania własnego potencjału. Jakość oceny własnych silnych i słabych stron opiera się na tym, czy umiemy zobaczyć prawdę, a nie własne złudzenia. Przekłada się to na prawidłowe zaplanowanie dalszego rozwoju, opartego na rzeczywistych silnych stronach i obszarach do pracy nad sobą. To samo dotyczy rozwoju współpracowników.
Zarządzanie przez uważność – efekty
Nauka uważności pomaga w życiu zawodowym: zmienia nasz pogląd na temat nas samych. Z praktycznego punktu widzenia stajemy się bardziej elastyczni, jesteśmy w stanie wysłuchać pracownika apteki bez prób natychmiastowego, automatycznego rozwiązania jego problemów. Przede wszystkim daje nam szansę na świadome decydowanie, czy chcemy w danym momencie działać powodowani własnymi uczuciami.
Uważność daje możliwość życia w świadomości istnienia związków przyczynowo-skutkowych, naszych własnych reakcji i tego jak na nasze zachowania reagują inni. Dzięki niej jesteśmy w stanie zauważyć nasze niewłaściwe postępowanie, np.:
- własny niepokój, gdy kłamiemy,
- ból drugiej osoby, wobec której postępujemy nie fair,
- niepokój przy uchylaniu się od pracy, którą nam zlecono.
Lider praktykujący uważność zapobiegając działaniu niezgodnemu ze sobą uwalnia się od lęku, wstydu i poczucia winy. Postępuje mądrze, bo widzi, że niewłaściwe zachowanie wynika z poszukiwania zaspokojenia, trzymania się przyjemności, co może wywoływać u niego depresję, uczucie dyskomfortu i wchodzenie w toksyczne relacje.
Dzisiejszy świat i rynek farmaceutyczny stawia przed nami różnego rodzaju wyzwania. Przechodziliśmy fuzje, centralizacje, wdrażanie nowych systemów informatycznych, strategii, systemów motywacyjnych, wizji i misji. Boquet i Bryant wskazują dwa rodzaje uwagi, które utrudniają radzenie sobie przedsiębiorstwa w trudnych sytuacjach: fiksacja i relaksacja. Fiksacja polega na realizacji zadań przez liderów skupionych tylko na kliku sygnałach z otoczenia i ignorowaniu innych pozostałych informacji – dążąc do postawionych celów. Objawia się to impulsywnymi zachowaniami i podejmowaniem niewłaściwych decyzji. Relaksacja występuje po okresie fiksacji. Osiągnięcie celu powoduje odpuszczanie sobie docierających do nas informacji i niską czujność na pojawiające się w otoczeniu subtelne zmiany. Mindfulness pozwala powrócić do równowagi.
Ciągle zmieniająca się rzeczywistość będzie wymagała nowego rodzaju organizacji opartych na podejściu holistycznym, zapewniającym poczucie sensu, własnej tożsamości i kierującym się systemem wartości. Może to się przyczynić do zwiększenia produktywności i spełnienia zawodowego pracowników, przy zredukowaniu poczucia niechęci, rezygnacji czy apatii. Biznes już zauważył zaskakujące rezultaty stosowania uważności w zarządzaniu. Zarządzanie przez uważność oraz rozwijanie świadomej obecności jest wprowadzane w postaci regularnych kursów i monitorowanych programów u największych globalnych graczy rynkowych.
Mindfulness może być przydatny w zarządzaniu apteką i w pracy w zawodzie farmaceuty. Wzbogaca tożsamą z tym zawodem dokładność, spostrzegawczość, logiczne myślenie i wiedzę o umiejętności zrównoważonego i świadomego odbierania otoczenia oraz własnych odczuć, a w efekcie zwiększoną wydajność, opanowanie stresu i zadowolenie z pracy.
Literatura:
- R.D. Siegel, Uważność. Trening pokonywania codziennych trudności, Warszawa Wyd. Czarna Owca, 2011
2. dr Jong M et all, Effects of Mindfulness-Based Cognitive Therapy on Body Awareness in Patients with Chronic Pain and Comorbid Depression, Front Psychol. 2016, 7: 967 - Grossman P. et all, Mindfulness-based stress reduction and health benefits. A meta-analysis, J Psychosom Res. 2004 Jul;57(1):35-43
- K. Miller, Życie jest fajne, Wyd. Zwierciadło, 2018
- www.mindinstitute.com.pl z dn. 15.05.2018
- www.mindfulness.com.pl z dn. 15.05.2018, Polskie Towarzystwo Mindfulness
- www.gfkm.pl z dn. 15.05.2018, Gdańska Fundacja Kształcenia Managerów
dr n. farm. Anna Nowicka-Zuchowska, mgr Aleksander Zuchowski
