Zdrowe i zadbane paznokcie są elementem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym.
Na ich wygląd ma wpływ ogólna kondycja organizmu i niekorzystne czynniki środowiskowe.
Estetyczny wygląd płytki paznokciowej może zostać zaburzony m.in. w wyniku infekcji grzybiczych, podrażnienia przez czynniki zewnętrzne (nadmierna ekspozycja na środki czystości oraz preparaty wykorzystywane do manicure i pedicure, zbyt częste lub niewłaściwe zabiegi manicure i pedicure) czy wskutek nieodpowiedniej diety.
Budowa paznokci
Paznokcie to rogowe osłony ostatnich członów palców, których podstawowym budulcem jest keratyna, a podstawową funkcją – ochrona przed urazami i zwiększanie precyzji ruchów. W skład aparatu paznokciowego wchodzi macierz, wał paznokciowy, obłączek (lunula), płytka paznokciowa i łożysko (hyponychium). Miejscem wzrostu płytki paznokciowej jest macierz, położona bezpośrednio pod tylnym wałem paznokciowym i sięgająca do obłączka, czyli zbielenia w kształcie półksiężyca. Bladość obłączka jest uwarunkowana jego niepełną keratynizacją oraz luźną strukturą tkanki łącznej. Na proksymalną część płytki paznokciowej zachodzi tzw. oskórek (cuticula), będący przedłużeniem warstwy rogowej skóry grzbietowej powierzchni palca, uszczelniający kieszenie paznokcia i chroniący bardziej wrażliwe struktury aparatu paznokciowego m.in. przed wnikaniem patogenów. Płytka paznokciowa składa się z 100-150 warstw ułożonych dachówkowato korneocytów, a jej grubość waha się od 0,5 do 0,7 mm. Wzrost paznokci odbywa się ciągle, z prędkością ok. 0,9 mm na tydzień u rąk i nieco wolniej u stóp. Tempo wzrostu jest zmienne i zależy od wieku oraz pory roku. Paznokcie rosną szybciej na ręce dominującej. Choroby przebiegające z zaburzeniem proliferacji naskórka (łuszczyca) znacznie przyspieszają wzrost paznokci, natomiast ciężkie choroby układowe oraz stany ze zmniejszonym ukrwieniem znacznie go spowalniają.
Przyczyny problemów z paznokciami
Zdrowy paznokieć ma gładką powierzchnię, naturalny połysk, różowe zabarwienie, podłużny kształt o łagodnym zakrzywieniu i sprężystą płytkę. Nadmierna łamliwość paznokci jest częstym problemem, o złożonej etiologii. Przypadłość ta może być uwarunkowana genetycznie, choć częściej jest objawem innych jednostek chorobowych (łuszczyca, grzybica, liszaj płaski, niedoczynność tarczycy, awitaminozy, niedokrwistość z niedoboru żelaza) bądź konsekwencją szkodliwego oddziaływania czynników środowiskowych. Niekorzystny wpływ na stan paznokci wywiera m.in. częste mycie rąk i ich suszenie, długotrwała ekspozycja na suche i zimne powietrze oraz nadmierne narażenie na substancje chemiczne, prowadzące do wysuszenia płytki paznokciowej (np. zmywacz do paznokci). Niejednokrotnie do osłabienia paznokci przyczyniają się zabiegi manicure i pedicure. Żywice epoksydowe i fenol zawarte w klejach do paznokci i lakierach mogą powodować odklejanie się płytki. Wadliwie umocowane tipsy mogą przyczynić się do uszkodzenia płytki i wtórnych infekcji bakteryjnych lub grzybiczych. Zabiegi ścierania i zeszlifowywania płytki przed przyklejeniem tipsa lub nałożeniem żelu czy akrylu mogą trwale zniszczyć paznokieć albo łożysko, natomiast barwniki zawarte w lakierach niekiedy wywołują żółte zabarwienie paznokcia. Aby temu zapobiec zaleca się stosowanie lakierów podkładowych. Uszkodzenia skórki (cuticula) i obłączka przez zbyt agresywne wycinanie lub stosowanie metalowych cążek doprowadzają do pobruzdowania i zniekształcenia płytki. Skracanie paznokci nożyczkami może powodować odkształcenia, kruchość i łamliwość. Kruchość paznokci nasila się również wraz z wiekiem. Niezależnie od przyczyny problem objawia się postrzępionym, dystalnym brzegiem paznokcia, często z dodatkowym pęknięciem wzdłuż bruzd podłużnych. W wyniku pęknięć dochodzi do powstania ubytków i wykruszeń na wolnym brzegu.
Właściwa pielęgnacja
Podstawą walki z nadmierną łamliwością paznokci jest właściwa pielęgnacja. W pierwszej kolejności należy wyeliminować nasilające problem czynniki środowiskowe. Zaleca się, by paznokcie obciąć krótko i wstrzymywać się od ich malowania, używania zmywaczy acetonowych oraz wykonywania specjalnych zabiegów (tipsy, paznokcie akrylowe lub hybrydowe). Lakier można jednak zastąpić specjalistyczną odżywką, zabezpieczającą płytkę przed czynnikami mechanicznymi i utratą wody. Istotne jest również ograniczenie kontaktu paznokci z wodą w celu zmniejszenia stopnia maceracji, np. poprzez używanie rękawiczek w trakcie prac typu mycie naczyń, pranie itp. Pomocne może okazać się również zastosowanie tradycyjnych, domowych zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak kąpiel dłoni w ciepłym oleju rycynowym lub parafinowym. Warto pamiętać również o częstej aplikacji kremów do rąk i paznokci, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wcieranie ich właśnie w okolice płytki paznokciowej. Preparaty pielęgnacyjne dedykowane osobom z nadmierną łamliwością paznokci zawierają w swoim składzie m.in. chroniące przed wysuszeniem tłuszcze (gliceryna, wazelina, oleje, parafina), uszczelniające warstwę rogową naskórka i zatrzymujące wodę ceramidy, związki łagodzące podrażnienia (pantenol, alantoina), wzmacniającą płytkę panokciową keratynę, chroniące przed wilgocią silikony oraz regulującą odnowę naskórka witaminę A. Korzystne działanie na łamliwe paznokcie ma nawet podstawowa maść z witaminą A, obecnie rzadko wybierana ze względu na gorsze od nowoczesnych kremów właściwości organoleptyczne (tłustość, zapach).
Odpowiednia dieta i suplementacja
Wygląd i kondycja paznokci pozostaje w ścisłym związku z ogólną kondycją całego organizmu. Szczególnie widoczne są na nich niedobory dietetyczne, szczególnie stany deficytu cynku, wapnia, krzemu oraz witamin z grupy B. Kluczowe znaczenie ma zatem odpowiednia, zrównoważona dieta. W przypadku problemów z nadmierną łamliwością paznokci można sięgnąć po uzupełniające niedobory tych składników suplementy diety, nazywane często nutrikosmetykami, czyli kosmetykami doustnymi. Zazwyczaj są to preparaty złożone, które kompleksowo wspomagają utrzymanie prawidłowego stanu skóry, włosów i paznokci. Zawierają one przede wszystkim składniki mineralne (cynk, wapń, magnez), witaminy (z grupy B oraz A, C i E), wyciągi roślinne (przede wszystkim z ziela skrzypu polnego) oraz wyciągi z drożdży (bogate w witaminy z grupy B). Cynk jest niezbędny do prawidłowego przebiegu syntezy kolagenu oraz procesów antyoksydacyjnych, reguluje także pracę gruczołów łojowych. Wapń z kolei wzmacnia płytkę paznokciową, zwiększając jej odporność na złamania. Obecny w zielu skrzypu polnego krzem (w postaci tlenku nazywanego krzemionką) uczestniczy w procesie biosyntezy kolagenu, tworzy wiązania krzyżowe w keratynie, jest jednym ze składników mukopolisacharydów oraz przyśpiesza gojenie się ran i zmniejsza natężenie stanu zapalnego. Jego suplementacja pomaga zmniejszyć łamliwość paznokci oraz poprawia kondycję włosów. Kluczowe znaczenie dla dobrej kondycji skóry, włosów i paznokci ma również właściwa podaż witamin. Witaminy z grupy B są zaangażowane (jako kofaktory enzymów) w przebieg licznych przemian metabolicznych prowadzących do syntezy związków budulcowych skóry, włosów i paznokci. Witaminy C i E dzięki właściwościom antyoksydacyjnym chronią komórki przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych oraz opóźniają procesy starzenia się.
Leczenie choroby podstawowej
Nadmierna łamliwość paznokci może być również wynikiem innych chorób. Często towarzyszy m.in. grzybicy paznokci. Jeśli więc poza łamliwością paznokcie stały się również zżółknięte, zgrubiałe i matowe należy przede wszystkim skupić się na zwalczeniu infekcji. Leczenie jest długie (od kilku miesięcy do roku) i wymaga dużej systematyczności oraz zdyscyplinowania. Jeśli terapia zostanie zainicjowana w początkowym etapie infekcji, istnieje szansa na powodzenie kuracji preparatami miejscowymi w postaci lakierów do paznokci. W zaawansowanych stadiach choroby konieczna jest terapia doustnymi lekami przeciwgrzybiczymi na receptę. Jeśli natomiast problemom z paznokciami towarzyszą objawy takie jak nadmierna suchość całej skóry, wzrost masy ciała, zaparcia, ogólne osłabienie, ospałość i spadek sprawności intelektualnej przyczyną może być niedoczynność tarczycy. W takim przypadku konieczna jest terapia hormonalna pod kontrolą endokrynologa.
Podsumowanie
Nadmierna łamliwość paznokci stanowi poważny problemem estetyczny. Utrzymanie paznokci w dobrej kondycji wymaga zarówno właściwej pielęgnacji, jak i zapewnienia odpowiedniej podaży niezbędnych składników odżywczych w dobrze zbilansowanej diecie, ewentualnie uzupełnianej przez doustne suplementy (tzw. nutrikosmetyki). Warto jednak pamiętać, że zła kondycja paznokci może być symptomem nie tylko niedoborów dietetycznych, ale także chorób takich jak grzybica, łuszczyca czy niedoczynność tarczycy, wymagających specjalistycznego leczenia.
