fot. fotolia

Trądzik – pielęgnacja i leczenie skóry

Trądzik jest najczęstszą chorobą skóry. Wbrew stereotypom dotyczy nie tylko nastolatków. Leczy się również dorosłych, a nawet noworodki i niemowlęta.

Trądzik może się utrzymywać wiele lat, stanowiąc poważny problem estetyczny, a niejednokrotnie nieleczony – pozostawia po sobie szpecące ślady do końca życia. U około 15 proc. pacjentów trądzik ma przebieg ciężki i wymaga ogólnego leczenia. U podłoża tej choroby leży wiele czynników, m.in. podłoże genetyczne oraz zwiększone wydzielanie łoju, spowodowane nadmierną aktywnością gruczołów łojowych (może być to związane ze zwiększonym poziomem androgenów lub nadmierną wrażliwością gruczołów łojowych na te hormony).

Zaburzenia hormonalne stwierdza się dość rzadko i są to najczęściej: hiperandrogenizm nadnerczowy lub hiperprolaktynemia czynnościowa. Łojotok i szybki przepływ łoju rozpuszcza płaszcz lipidowy mieszka, obniża poziomy cholesterolu, ceramidów i kwasu linolowego. Jest to jeden z czynników powodujących wzmożone, nieprawidłowe rogowacenie przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych i ujść mieszków włosowych, co prowadzi do powstawania mikrozaskórników. Dużą rolę, oprócz zaburzeń rogowacenia mieszków włosowych, odgrywa tu względny niedobór kwasu linolowego, uwalnianie mediatorów zapalnych w skórze i obecność bakterii Propionibacterium acnes.

Powstawanie zaskórników jest spowodowane zwiększeniem ilości wolnych kwasów tłuszczowych powstałych w wyniku działania lipaz produkowanych przez Propionibacterium Acnes. Biofilm, który tworzy P. acnes powoduje przyleganie ich do ściany mieszka, enzymy hydrolityczne powodują niszczenie ścian gruczołów łojowych, co nasila odczyn zapalny oraz wywołuje również reakcję przypominającą tę na ciało obce.

Oblicza trądziku

Wyodrębnia się kilka odmian trądziku, w zależności od przewagi wykwitów i nasilenia zmian: trądzik zaskórnikowy, grudkowo-krostkowy, trądzik ropowiczy, na który składają się trądzik guzkowo-torbielowaty i trądzik skupiony oraz trądzik ropowiczy z odczynem ogólnym, trądzik odwrócony, trądzik kosmetyczny, trądzik zawodowy, trądzik kobiet dojrzałych, trądzik noworodków i trądzik niemowląt. Istnieją różne czynniki zaostrzające zmiany skórne. Są to: okres przedmiesiączkowy (60-70 proc. kobiet), dieta z wysokim indeksem glikemicznym, słońce (acne mallorca) oraz stres psychiczny. Trądzik zawodowy występuje po kontakcie z olejami mineralnymi, chlorem, dziegciami. Trądzik kosmetyczny pojawia się u osób stosujących kosmetyki zatykające ujścia gruczołów łojowych. Znany jest też trądzik polekowy – po stosowaniu np. kortykosteroidów, androgenów, leków przeciwgruźliczych i przeciwpadaczkowych, a także witamin B6 i B12.

Przebieg choroby

Zmiany skórne najczęściej lokalizują się na twarzy – głównie na czole, brodzie i policzkach oraz na plecach i górnej części klatki piersiowej. Obserwuje się wiele wykwitów skórnych, jak zaskórniki zamknięte, czyli małe grudki w kolorze skóry, zaskórniki otwarte – z ciemnym czopem powstałym wskutek utlenienia obecnych w łoju kwasów tłuszczowych, krosty, guzki, cysty. Pozostałością po tych zmianach są blizny przerosłe, zanikowe oraz przebarwienia.

Przebieg choroby jest zwykle długi, często wieloletni. Leczenie powinno być indywidualnie dopasowane do każdego pacjenta, wielokierunkowe, wpływające na poszczególne elementy etiopatogenetyczne choroby. Pacjent musi wiedzieć, że jest ono zwykle długie, wymaga systematyczności i konsekwencji, a także, aby było skuteczne, musi być kompleksowe.

Niezwykle ważne jest też odpowiednio długie leczenie podtrzymujące, umożliwiające utrzymanie uzyskanego efektu oraz prawidłowa pielęgnacja skóry.

Leczenie

W cięższych postaciach trądziku leczenie powinno być ogólne, wielomiesięczne, oparte na antybiotykach, hormonach lub izotretinoinie, czyli pochodnej witaminy A. W lżejszych postaciach podstawą jest leczenie miejscowe: nadtlenek benzoilu, antybiotyki miejscowe, retinoidy, kwas azelainowy. W około 60 proc. przypadków pacjentów z trądzikiem do wyleczenia wystarczające są leki miejscowe.

Preparaty aplikuje się na całą leczoną skórę, błędem jest stosowanie ich tylko punktowo z uwagi na obecność mikrozaskórników, które są punktem wyjścia dla wszystkich zmian, a nie są widoczne gołym okiem. Leczenie miejscowe może być stosowane w monoterapii, w terapii naprzemiennej, lub terapii skojarzonej oraz jako leczenie uzupełniające do leczenia ogólnego i jako leczenie podtrzymujące po uzyskaniu stanu bezobjawowego po terapii antybiotykami lub nadtlenkiem benzoilu. W monoterapii trądziku zaskórnikowego można jedynie stosować retinoidy, w lżejszych odmianach trądziku – nadtlenek benzoilu czy kwas azelainowy.

W terapii naprzemiennej lub skojarzonej łączy się kilka leków, najczęściej antybiotyk z retinoidem lub antybiotyk z nadtlenkiem benzoilu. Skojarzenie więcej niż jednej aktywnej substancji w jednym preparacie zwiększa skuteczność terapii, dlatego warto łączyć leki o różnych mechanizmach działania i różnych punktach uchwytu.

Moc farmaceutyków

Według najnowszych zaleceń nie powinno się używać antybiotyków w monoterapii, gdyż jest to nieskuteczne i prowadzi do lekooporności bakterii. Najczęściej rekomendowane antybiotyki do stosowania miejscowego to klindamycyna, erytromycyna i cykliczny węglan erytromycyny.

Retinoidy do stosowania zewnętrznego to grupa leków, która normalizuje keratynizację, ma działanie keratolitycznie, zapobiega powstawaniu mikrozaskórników oraz wywiera niewielki efekt supresyjny na funkcje gruczołów łojowych. Ponadto stosowane miejscowo retinoidy hamują produkcję interleukin i interferonów oraz hamują migrację limfocytów T oraz makrofagów, przez co zmniejszają nasilenie stanu zapalnego. Nadtlenek benzoilu jest bardzo skutecznym środkiem przeciwbakteryjnym. Działa zarówno na P. acnes jak i na S. aureus. Występuje głównie w żelach w stężeniu 5-10% lub w preparatach do mycia. Działa zarówno na wykwity zapalne, jak i niezapalne.

Kwas azelainowy ma działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwłojotokowe i przeciwzaskórnikowe, hamuje powstawanie przebarwień. Przy długotrwałym stosowaniu zewnętrznym redukuje tendencję do tworzenia blizn. Ma również działanie antyoksydacyjne.
W leczeniu miejscowym stosuje się także inne substancje, takie jak siarka (sulfur ppti) – wykazująca właściwości komedolityczne i przeciwłojotokowe, rezorcyna, która ma działanie odkażające i złuszczające, a także kwas salicylowy. Ma on działanie przeciwzapalne i rozjaśniające, komedolityczne, likwiduje zaskórniki, zmniejsza wielkość porów, wygładza naskórek.

Działania wspierające

Ze względu na nadmierną keratynizację ujść mieszków łojowych, dodatkowo zalecane jest stosowanie substancji peelingujących, usuwających martwe elementy naskórka. Umożliwia to odblokowanie zaczopowanych ujść gruczołów łojowych. Niezwykle ważne jest regularne złuszczanie skóry, ponieważ reguluje to wydzielanie łoju, oczyszcza i ściąga rozszerzone pory, rozjaśnia przebarwienia oraz wygładza istniejące już blizny potrądzikowe.

Najczęściej stosowane są do tego celu dermokosmetyki zawierające alfa i beta hydroksykwasy, jak kwas glikolowy, pirogronowy, salicylowy, migdałowy. Dermatolodzy bardzo chętnie polecają pacjentom te preparaty, ponieważ ułatwiają one leczenie i przyspieszają oczekiwane efekty. Obecnie stały się niemal nieodłącznym elementem prowadzonej terapii. Zastosowanie w pielęgnacji skóry tłustej znalazł też kaolin, czyli rozdrobniona glinka, która absorbuje nadmiar łoju, działa ściągająco i bakteriobójczo. Podobne właściwości posiada też cynk, który reguluje pracę gruczołów łojowych, absorbuje nadmiar łoju, oraz tlenek cynku o właściwościach gojących.

Minusy terapii

Większość aktywnych preparatów przeciwtrądzikowych stosowanych w nadmiarze wywołuje objawy podrażnienia: zaczerwienienie, suchość, pieczenie. Pacjenci zniechęcają się wtedy do dalszego leczenia, czasem uznają te objawy za symptomy uczulenia, odstawiają leki, co wywołuje nawrót choroby. Dlatego niezwykle istotne jest odpowiednio dobrane leczenie oraz połączenie go z preparatami pielęgnującymi skórę, nawilżającymi i odbudowującymi płaszcz lipidowy. Polecać należy preparaty zawierające np. ceramidy, substancje nawilżające: składniki NMF, a także substancje łagodzące: wody termalne, prowitaminę B5, alantoinę, garbniki, azuleny. Skojarzenie aktywnych leków z substancjami odpowiedzialnymi za prawidłową strukturę płaszcza hydrolipidowego jest kluczem do sukcesu w leczeniu trądziku.
W preparatach pielęgnacyjnych dla skóry trądzikowej unika się bardzo tłustych kremów opartych na tłuszczach naturalnych, olejach roślinnych, coraz częściej zastępowane są one przez inne podłoża, np. silikonowe. Ważną rolę odgrywają tu wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny NNKT, jak kwas linolowy i linolenowy. Nigdy też nie należy używać preparatów zbyt intensywnie wysuszających i odtłuszczających skórę, które w rezultacie nasilają wydzielanie sebum. Skórę należy myć delikatnymi środkami, które nie niszczą płaszcza hydrolipidowego i przywracają jej prawidłowe pH. Najlepiej używać płynów micelarnych, delikatnych pianek lub żeli bez mydła. Oprócz właściwego leczenia farmakologicznego zaleconego przez lekarza, konieczne jest stosowanie lekkich, delikatnych kremów lub emulsji nawilżająco-matujących, które zapobiegać będą niepożądanym efektom terapii.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza