Ciąża i karmienie piersią to dla każdej kobiety wyjątkowy okres.
Jednak ich organizm może być w tym czasie bardziej osłabiony, a tym samym podatny na różnego rodzaju infekcje. Jak postępować w przypadku przeziębienia u młodych mam?
Oczywistym jest, że większość kobiet wolałaby uniknąć w tym czasie stosowania leków, ponieważ nawet te zupełnie bezpieczne nie pozostają bez wpływu na organizm. Na szczęście, w większości przypadków jest to możliwe. Przeziębienie to choroba o etiologii wirusowej, na którą rutynowo nie stosuje się leczenia przyczynowego. Można sięgnąć jedynie po leki objawowe, jeśli symptomy mocno dokuczają i utrudniają normalne funkcjonowanie. Jednak przy każdej infekcji warto zasięgnąć również opinii lekarza, ponieważ niektóre problemy, jak na przykład uciążliwy kaszel lub podejrzenie grypy, mogą wiązać się z poważnym ryzykiem dla mamy i dziecka, i czasem farmakoterapia jest bezwzględnie konieczna.
Przeziębienie – co to takiego?
Przeziębienie fachowo nazywane jest zespołem objawów związanych z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok. Jest to choroba wywołana infekcją wirusową. Może ją spowodować aż 200 różnych typów wirusów. Z tego powodu zachorować możemy nawet kilka razy w jednym sezonie. Przeziębienie objawia się przede wszystkim obrzękiem i wysiękiem z nosa, bólem gardła, kaszlem, nieznacznie podwyższoną ciepłotą ciała oraz ogólnym złym samopoczuciem. Choroba rozwija się zwykle 1-2 dni od kontaktu z wirusem. Zarażamy się drogą kropelkową wdychając cząsteczki wirusa rozpylone w powietrzu lub przez bezpośredni kontakt z osobą chorą oraz przedmiotami, z którymi miała ona styczności. Objawy zwykle utrzymują się przez 7 dni, a największe nasilenie osiągają około 3-4 dnia. Następnie stopniowo ustępują. Pierwsze symptomy to ogólne złe samopoczucie, pieczenie w gardle, drapanie w nosie. Stopniowo pojawiają się katar i kichanie, silniejszy ból gardła i ewentualnie kaszel, który może się utrzymywać nawet kilka tygodni po wyzdrowieniu.
Podstawowe zalecenia
Kobiety w ciąży i matki karmiące powinny stosować się do ogólnych zaleceń profilaktyki przeziębienia – przede wszystkim dużo wypoczywać. Zalecane jest pozostanie w domu i leżenie w łóżku. Trzeba wystrzegać się również powszechnego błędu: podczas przeziębienia kobiety starają się nadrobić zaległości w obowiązkach domowych. Odpoczynek powinien być rygorystyczny, porządki to również praca obciążająca organizm walczący z infekcją. Ważna jest też zdrowa i lekka dieta oraz picie dużych ilości płynów. W przypadku bardzo uciążliwych objawów można sięgnąć po konkretne preparaty dostępne bez recepty lub spróbować domowych metod.
Określenie bezpieczeństwa leków dla kobiet ciężarnych
Niewiele leków zostało przebadanych pod kątem bezpieczeństwa dla kobiet ciężarnych i matek karmiących. Jest to zrozumiałe z uwagi na ryzyko, jakie takie badanie mogłoby ze sobą nieść. Jednak większość z nich zostało przyporządkowanych do określonych kategorii, które pozwalają wybrać preparaty bardziej bezpieczne oraz wskazują, jakich leków należy unikać bezwzględnie.
Ból i gorączka
Lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym pierwszego rzutu dla kobiet w ciąży i karmiących jest paracetamol. Według FDA należy on do kategorii B. Jest to preparat bezpieczny przy krótkotrwałym stosowaniu zgodnie ze wskazaniami. Trzeba jednak pamiętać, że dawka maksymalna wynosi 4 g. W ciąży można również sięgnąć po leki z grupy NLPZ – np. ibuprofen, jednak należy się ich wystrzegać w ostatnim trymestrze, ponieważ może to mieć wpływ na przebieg porodu lub przedwczesne zamknięcie się przewodu tętniczego Botalla u dziecka.
Katar
Dla kobiety ciężarnej katar może być bardzo uciążliwy. Jeśli znacząco utrudnia oddychanie, szczególnie w nocy, to powinien być zwalczany, ponieważ może skutkować mniejszym natlenieniem krwi u mamy, a tym samym u dziecka. Podstawowym zaleceniem jest stosowanie roztworów soli fizjologicznej lub tak zwanej wody morskiej do płukania jam nosa. Dobrym wyborem będzie preparat hipertoniczny – obkurczy śluzówkę i może ułatwić oddychanie. Dodatkowo warto zastosować inhalacje z soli fizjologicznej z dodatkiem olejku miętowego lub parówkę z naparu z rumianku i kilku kropel olejku eukaliptusowego. Skórę pod nosem można posmarować maścią majerankową. Przy bardzo silnym katarze dopuszczalne jest również zastosowanie xylometazoliny zewnętrznie, ale jedynie doraźnie i nie dłużej niż 5 dni, po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Ból gardła
Lekiem stosowanym w bólu gardła, a bezpiecznym dla kobiet w ciąży i matek karmiących, jest bezydamina. Dostępna w aptekach w postaci tabletek do ssania, płynu do płukania oraz aerozolu. Lek działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo, w niewielkim stopniu wchłania się do krążenia ogólnego i jest bezpieczna dla dziecka.
W przypadku silnego bólu można też wybrać preparaty miejscowe z zawartością znieczulającej lidokainy, jednak należy ich unikać w trzecim trymestrze ze względu na ryzyko wystąpienia kłopotów z oddychaniem u noworodka.
Kaszel
Kaszel jest objawem, który u kobiet w ciąży może wymagać postępowania objawowego. Związane jest to z faktem, iż przy jego dużym nasileniu i problemach z odkrztuszaniem może spowodować rozwieranie i skracanie szyjki macicy, pojawienie się skurczy i przedwczesny poród. Dobór odpowiedniego leku najlepiej w tym wypadku skonsultować z lekarzem.
Ważne jest również, aby określić charakter kaszlu. W kaszlu suchym dobrym rozwiązaniem będzie picie naparu z siemienia lnianego oraz prawoślazu. Bezpieczny jest również syrop z babki lancetowatej. W aptekach dostępne są też preparaty homeopatyczne oraz takie przygotowane z myślą o kobietach ciężarnych i młodych mamach, które złagodzą kaszel, a są bezpieczne w stosowaniu. Po konsultacji z internistą lub ginekologiem można również podać syrop zawierający butamirat. W przypadku kaszlu mokrego z odkrztuszaniem wydzieliny konieczne może być podanie leku ją rozrzedzającego np. bromheksydyny, jednak również po konsultacji ze specjalistą. Dobre działanie wykazują również opisane już wcześniej inhalacje z soli fizjologicznej, a także odpowiednie nawilżanie powietrza i spożywanie dużej ilość płynów.
Domowe metody i preparaty roślinne
Najlepszym domowym sposobem na każdy rodzaj infekcji jest spożywanie czosnku (pod warunkiem, że dziecko karmione piersią akceptuje smak mleka, który może się zmienić po jego zjedzeniu). Warto również przygotować rozgrzewające napary z herbatki malinowej, dzikiej róży z dodatkiem imbiru, goździków, czy cynamonu. Dietę trzeba natomiast wzbogacić o produkty bogate w witaminę C i antyoksydanty, czyli przede wszystkim surowe warzywa i owoce.
Na gardło doskonały jest miód, łagodzi i nawilża śluzówkę (jednak jest silnym alergenem, dlatego podczas karmienia piersią lepiej go unikać).
W katarze można zastosować inhalacje z soli fizjologicznej z dodatkiem olejku miętowego lub parówkę z naparu z rumianku i kilku kropel olejku eukaliptusowego. Przy silnej niedrożności nosa dobrze sprawdza się wąchanie lub zjadanie dwóch-trzech łyżeczek chrzanu – inhaluje i działa bakteriobójczo. W kaszlu suchym dobrym rozwiązaniem jest picie naparu z siemienia lnianego oraz prawoślazu. Bezpieczny jest również syrop z babki lancetowatej.
Dobroczynne działanie bzu czarnego
Cennym surowcem roślinnym, który może być stosowany w przebiegu przeziębienia, również u kobiety ciężarnej i mamy karmiącej jest bez czarny. W aptece można zaopatrzyć się w gotowe syropy zawierające standaryzowane ekstrakty z tej rośliny. W bzie czarnym odnajdziemy przede wszystkim wysoką zawartość flawonoidów (m.in. rutyny), kwasów organicznych, olejków eterycznych, polifenoli, garbników, śluzów, witaminy C i soli mineralnych (wapnia, sodu, potasu, żelaza i glinu). Ze względu na swój skład chemiczny surowiec działa napotnie, przeciwgorączkowo, wykrztuśnie i przeciwzapalnie, uszczelnia również drobne naczynia krwionośne. Stymuluje także układ odpornościowy, działa przeciwdrobnoustrojowo i dzięki temu pomaga w walce z zakażeniem. Stosowany profilaktycznie może wspierać osłabiony układ immunologiczny, a tym samym zapobiegać rozwojowi infekcji. Badania potwierdzają, że wyciąg z owoców czarnego bzu ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Ponadto regularne stosowanie syropu w czasie infekcji grypopodobnej skraca czas choroby o 3-4 dni.
A co z mamą karmiącą i maluszkiem?
W przypadku matki karmiącej, która jest przeziębiona, postepowanie farmakologiczne jest podobne. Również musi unikać większości leków i w miarę możliwości stosować jedynie domowe sposoby i dużo odpoczywać. Nie powinna jednak przerywać karmienia piersią – w mleku matki znajdują się drogocenne przeciwciała, które mogą dziecko ochronić przed zakażeniem, a ilość wirusów jest w jej pokarmie znikoma. W miarę możliwości młoda mama powinna jednak ograniczyć inne kontakty bezpośrednie z dzieckiem – jeśli ma kogoś bliskiego, kto mógłby ją wyręczyć w tym czasie przy czynnościach pielęgnacyjnych. Na pewno na jakiś czas powinna zapomnieć o całuskach, wyjątkowo restrykcyjnie dbać o higienę rąk, nie kichać i nie kaszleć w stronę dziecka.
Kiedy do lekarza?
Objawów przeziębienia w ciąży nigdy nie należy lekceważyć. Ze specjalistą warto się skonsultować nawet przy lekkich symptomach. Jednak wizyta u internisty jest bezwzględnie wskazana w przypadku, gdy objawy nie ustępują po 5-6 dniach, jeśli się nasilają, jeśli pojawia się wysoka gorączka, zmienia się charakter wydzieliny na podbarwioną i gęstą, a także jeśli kaszel jest bardzo uciążliwy. Niepokojące są także: duszności i świszczący oddech, silne bóle głowy i zatok, uczucie ucisku w twarzoczaszce. Objawy te mogą sugerować infekcję bakteryjną, której leczenie będzie wymagało zastosowania antybiotyków.
Kategorie leków wg FDA (ang. US Food and Drug Administration)
• Kategoria A – w badaniach na kobietach nie wykazano ryzyka
• Kategoria B – badania na zwierzętach nie wykazały ryzyka lub badania na zwierzętach wykazały ryzyko, ale nie zostało ono potwierdzone w badaniach na kobietach
• Kategoria C – badania na zwierzętach wykazały ryzyko, a badania na kobietach są niedostępne lub brak jakichkolwiek badań
• Kategoria D – udowodnione ryzyko, ale gdy korzyści przewyższają ryzyko, mogą być zastosowane
• Kategoria X – leki absolutnie przeciwwskazane u kobiet w ciąży i starających się o potomstwo
Bibliografia
1. Friese K, Mörike K, Neumann G, Windorfer A . Leki w ciąży i laktacji. Wydanie I polskie, pod red. Tomasza Fuchsa, MedPharm Polska 2010, Wrocław
2. Wencka B. Leki stosowane w ciąży. Terapia 2011, 5(257); 73-81
3. Kawecka A i in. Bez czarny. Panacea 2012; 3(40): 22-23
4. Zakay-Rones Z. i wsp. Randomizowane badanie dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa stosowania doustnego ekstraktu z czarnego bzu w leczeniu wirusowych infekcji grypy typu A i B. J Int Med. Res. 2004;32(2):132-40.
5. Mrozińska M. Przeziębienie – leczenie i profilaktyka. Czasopismo Aptekarskie 2006; 11(155): 42-44
