W dobie ustawowego zakazu reklamy aptek i punktów aptecznych, warto wiedzieć, jakie sankcje za złamanie przepisów przewiduje polski ustawodawca i jakich konsekwencji mogą spodziewać się podmioty, które zdecydowały się łamać obowiązujące przepisy.
Ustawa z 6 września 2001 roku Prawo farmaceutyczne szczegółowo reguluje prawo farmaceutyczne w Polsce. Określa między innymi warunki wprowadzania produktów leczniczych do obrotu, prowadzenia badań klinicznych, warunki dotyczące reklamy produktów leczniczych, a od 1 stycznia 2012 roku warunki reklamy aptek i punktów aptecznych. Jest to dokument, który na przestrzeni czasu bardzo często nowelizowano. Ostatnia taka zmiana weszła w życie 1 stycznia 2012 roku. Art. 94a tej Ustawy wprowadził na rynku aptek dość duże zamieszanie. Na podstawie owego przepisu zakazującego reklamy aptek i punktów aptecznych sądy na wniosek wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych prowadziły i prowadzą przeciwko aptekom (ich właścicielom) postępowania. Wiele z nich zakończyło się wyrokami skazującymi. Same inspektoraty wydając decyzje o ukaraniu apteki lub punktu aptecznego wprowadziły bardzo dużo zamieszania na rynku aptek w Polsce. Przy tej okazji warto wiedzieć, jakie sankcje za złamanie przepisów przewiduje polski ustawodawca i jakich konsekwencji mogą spodziewać się podmioty, które zdecydowały się łamać obowiązujące przepisy.
Wysokość kary
Prawo Farmaceutyczne przewiduje kary pieniężne za złamanie omawianego zakazu reklamy aptek i punktów aptecznych. Według zapisu art. 129b ust. 1 przedmiotowej Ustawy podmiot, który wbrew zapisom art. 94a tejże ustawy, prowadzi reklamę apteki lub punktu aptecznego oraz ich działalności podlega karze do 50 000 złotych. Karę pieniężną, nakłada Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny w drodze decyzji.
W uzasadnieniu do „Ustawy o refundacji” nie został sprecyzowany cel wprowadzenia omawianego zakazu reklamy. Nie była więc poruszana także kwestia wysokości kary. W trakcie debaty w sejmowej Komisji Zdrowia poruszono wysokość kwoty, którą przewidywał projekt. Ówczesny prezes Naczelnej Izby Aptekarskiej proponował, aby w art. 94a zawrzeć przepis, który wymierzałby karę pieniężną w kwocie nie niższej niż 50 000 zł i nie wyższej niż 100 000 zł. W dyskusji, która toczyła się w sejmie proponowany zapis był w odczuciu Mazowieckiego Inspektora Farmaceutycznego zbyt restrykcyjny, a widełki między 50 000 a 100 000 zł za duże. Aktualna sankcja w opinii Inspektoratu w Warszawie jest najbardziej racjonalna. Z analizy dostępnych dokumentów wynika, iż art. 94a Ustawy został uchwalony i przyjęty przy czynnym wsparciu samorządu aptekarskiego i organów inspekcji farmaceutycznej.
Kara nakładana na podmioty prowadzące apteki ogólnodostępne oraz punkty apteczne jest obligatoryjna. W związku z tym, czy w odniesieniu do konkretnego przypadku nałożyć karę czy też nie, nie decyduje Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny. Zastosowanie kary wynika bowiem wprost z zapisów ustawy, dlatego organ na podstawie owych przepisów, w przypadku stwierdzenia prowadzenia zabronionej reklamy, zobligowany jest do nałożenia kary pieniężnej. Organ inspekcji farmaceutycznej dokonując oceny rozmiarów i wagi naruszenia orzeka jedynie wysokość nałożonej kary pieniężnej.
Ustalenie okoliczności
Do omawianych przepisów wypływających z art. 94 a ust. 3 Prawa Farmaceutycznego, także na podstawie art. 129b ust. 2 tejże ustawy, ma także zastosowanie art. 105 ust. 1 Kodeksu Prawa Administracyjnego stanowiąc, że „gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części” (KPA). Umorzenie postępowania i niewydanie decyzji może nastąpić zgodnie z przepisami wyłącznie w przypadku uznania, że działalność reklamowa danej placówki była i jest zgodna z prawem.
W Ustawie brak jest jakichkolwiek ograniczeń podmiotowych wynikających z treści art. 129b ust 1 i 2 Ustawy. Z tego powodu inspektorat może nałożyć sankcje na każdy podmiot, który prowadzi działalność reklamową. Dotyczy to również przedsiębiorców, którzy reklamują apteki lub punkty apteczne na mocy porozumienia, nie mając nic wspólnego z prowadzeniem aptek lub punktów aptecznych. Wydawca, dopuszczając do publikacji reklamę niezgodną z prawem, powinien ponieść odpowiedzialność, niezależnie od intencji (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna, 4 lutego 2005r. I CK 515/04).
Ustalając wysokość kary, uwzględnia się przede wszystkim okres trwania, stopień oraz okoliczności, w których doszło do naruszenia przepisów ustawy. Organ wydający decyzję (powołując się na art. 129b ust. 2) bierze również pod uwagę uprzednie naruszanie przepisów przez podmiot, którego sprawa dotyczy. Z tego powodu, wymiar kary jest ściśle zależny od ustaleń, które w trakcie trwania postępowania uda się przedstawić stronie.
Uiszczenie kary
Celem kary, który pojawia się w uzasadnieniach do decyzji WIF jest przede wszystkim zagwarantowanie prowadzenia działalności gospodarczej, jaką jest prowadzenie apteki zgodnie z prawem. Nie jest ona wyłącznie konsekwencją naruszenia prawa. Ma również oddziaływać na działalność apteki w przyszłości. Według Dolnośląskiego WIF ma również przyczynić się do odstraszania potencjalnych właścicieli aptek, którzy noszą się z zamiarem prowadzenia zabronionej aktywności w obszarze reklamy swojej placówki. W związku z tym, kara, oprócz znaczenia ekonomicznego dla podmiotów, powinna mieć także znaczenie moralne. Stanowić ma również przestrogę przed podobnym naruszeniem dla innych przedsiębiorców, którzy prowadzą obrót detaliczny produktami leczniczymi.
Karę nałożoną przez organ I instancji, czyli WIF, uiszcza się w terminie do 7 dni, od momentu, w którym decyzja staje się ostateczna. Zgodnie z ust. 4 artykułu 129b, jeżeli kara nie zostanie uiszczona w terminie, naliczane są odsetki ustawowe. Kolejny, 5 ustęp tego artykułu, mówi o fakcie egzekucji kary pieniężnej razem z odsetkami. Następuje ona w trybie przepisów egzekucyjnych w administracji.
Umorzenie postępowania administracyjnego nakładającego karę pieniężną, pomimo stwierdzenia naruszenia art. 94a ust. 1 Prawa Farmaceutycznego, prowadzi według organów inspekcji do niemożliwych do akceptacji skutków, ze wzglądu na podważanie skuteczności systemu polskiego prawa. W tym zakresie odniósł się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 20 grudnia 2011 r., VII SA/Wa 2100/11. W kwestii proceduralnej umarzania postępowania w sprawach z naruszenia art. 94a zajął również głos Wojewódzki Sąd Administracyjny w jednym ze swoich wyroków (VI SA/Wa 2637/14). Umorzenie postępowania może nastąpić po zaprzestaniu zakazanej działalności apteki. Zdanie to jest odpowiedzią na pogląd części właścicieli aptek, iż jedynie prowadzenie zakazanej reklamy w momencie wydania decyzji uzasadnia zastosowanie kary. Sąd w wyroku uzasadnia, że taki pogląd wyłączałby spod działania prawa farmaceutycznego w zakresie zakazu reklamy każdą placówkę, co do której rozpoczęto postępowanie, a która zaprzestałaby takiej działalności przed wydaniem decyzji w jej sprawie. Sankcje finansowe natomiast nie są uzależnione od decyzji nakazujących zaprzestanie prowadzenia reklamy. W związku z tym, istnieje uzasadnienie umorzenia postępowania administracyjnego z jednoczesnym nałożeniem kary pieniężnej.
Piśmiennictwo dostępne u autora
