Domowe testy ciążowe są obecnie podstawą wczesnej diagnostyki ciąży. Na ich popularność składa się prostota wykonania, łatwa dostępność, niska cena i przede wszystkim duża pewność wyniku.
Na rynku pojawiły się już w latach 60. XX wieku, a ich pełne skomercjalizowanie nastąpiło dekadę później. Do dnia dzisiejszego wszystkie rodzaje testów działają według tej samej zasady co ich pierwsze egzemplarze – stale unowocześniania jest jedynie forma prezentacji wyniku i technika wykonania.
Co tak naprawdę wykrywa test ciążowy?
Wszystkie dostępne testy ciążowe (zarówno domowe, jak i laboratoryjne) to tak naprawdę testy określające poziom HCG, czyli ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej. Hormon ten jest produkowany przez zarodek po implantacji w macicy, w celu podtrzymania wydzielania progesteronu przez ciałko żółte, do czasu aż funkcję tę przejmie rozwijające się łożysko. Poziom HCG w moczu kobiety wyraźnie wzrasta po około 7-10 dniach od zapłodnienia i osiąga swoje maksimum w 11-13 tygodniu ciąży.
Mechanizm działania
Dostępne na rynku testy ciążowe są testami immunologicznymi, wykrywającymi HCG poprzez jej wiązanie ze specyficznymi przeciwciałami anty-HCG. Testy te oparte są na metodzie immunoenzymatycznej typu ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent assay). Na płytce testowej, w miejscu na które nanoszona jest próbka moczu znajduje się specjalna membrana z przeciwciałami anty-HCG, sprzężonymi ze znacznikiem enzymatycznym. W przypadku obecności w moczu gonadotropiny kosmówkowej zostaje ona związana przez te przeciwciała i do dalszych części płytki wędruje w formie kompleksu. Brak HCG w moczu powoduje natomiast, że do dalszej części płytki przemieszczają się jedynie przeciwciała anty-HCG. Próbka moczu w pierwszej kolejności trafia na pole kontrolne, zawierające przeciwciała sprzężone z substratem do reakcji barwnej, wykrywające zarówno HCG, jak i przeciwciała anty-HCG, z którymi jest ona związana. Prawidłowy przebieg testu sygnalizowany jest przez pojawienie się kreski w polu kontrolnym. W dalszej kolejności próbka moczu wędruje do pola testowego, gdzie obecne są jedynie przeciwciała wykrywające HCG. W przypadku braku gonadotropiny kosmówkowej w polu tym nie zachodzi reakcja barwna i pozostanie ono puste (wynik negatywny). W przeciwnym zaś razie dochodzi do związania HCG przez obecne tam przeciwciała i pojawienia się drugiej kreski (wynik pozytywny).
Rodzaje testów ciążowych
Na rynku dostępne są trzy typy domowych testów ciążowych: płytkowe, paskowe i strumieniowe. W pierwszych dwóch przypadkach konieczne jest zebranie moczu do pojemnika, a następnie naniesienie jego próbki specjalną pipetką na okienko w płytce testu (wariant płytkowy) lub umieszczenie w pojemniku z moczem paska testu. Po określonym przez producenta czasie należy oczytać wynik. Próbę z użyciem testów strumieniowych przeprowadza się natomiast poprzez umieszczenie jego końcówki bezpośrednio w strumieniu przepływającego moczu na kilka sekund. Wszystkie typy testów w przypadku prawidłowego przeprowadzenia są tak samo wiarygodne, a przy wyborze konkretnego rodzaju należy kierować się wyłącznie indywidualnymi preferencjami. W klasycznych testach pojawienie się po jednej kresce w polu kontrolnym i testowym świadczy o ciąży (wynik pozytywny), zaś obecność tylko jednej kreski w polu kontrolnym – o jej braku. Nowością są natomiast testy strumieniowe wyposażone w cyfrowy wyświetlacz, w których ciąża sygnalizowana jest pojawieniem się znaku „+”, a jej brak znaku „-”.
Zasady wykonywania prób ciążowych
Przeprowadzając test ciążowy należy dokładnie przestrzegać zaleceń producenta oraz zwracać szczególną uwagę na prawidłowy wynik w polu kontrolnym (wyraźna, pojedyncza kreska). Należy pamiętać, że wszystkie testy ciążowe są produktami jednorazowego użytku. Nie należy używać testów przeterminowanych bądź z uszkodzonym opakowaniem bezpośrednim. Choć większość producentów dopuszcza możliwość wykonania testu ciążowego o dowolnej porze dnia, warto pamiętać, że w porannym moczu stężenie HCG jest najwyższe w ciągu doby. Jeśli badanie wykonywane jest w niedługim czasie od zapłodnienia, może to mieć kluczowe znaczenie dla wykrycia ciąży – w moczu pobranym w ciągu dnia stężenie gonadotropiny kosmówkowej może być wówczas poniżej czułości testu.
Kiedy można wykonać test ciążowy?
Zdarza się, że znajdujące się na opakowaniach testów ciążowych informacje o możliwości wykrycia za ich pomocą nawet tygodniowej ciąży są źle interpretowane przez pacjentki. Warto zatem uczulać, że podany przez producenta minimalny wiek wykrywanej ciąży to tak naprawdę informacja o minimalnej ilości dni jaka musi upłynąć od zapłodnienia do badania i nie musi ona być równa ilości dni jakie upłynęły od momentu współżycia. Jeśli zatem test wykrywa już 7-dniową ciążę, można go wykonać nie wcześniej niż po tygodniu od owulacji. Jeśli kobieta nie jest w stanie określić dokładnej daty jajeczkowania zaleca się, by próbę wykonać dopiero w pierwszym dniu spodziewanej miesiączki lub 14 dni po współżyciu bez zabezpieczenia. Wynika to z faktu, iż do zapłodnienia może dojść maksymalnie po 7 dniach od współżycia (przez taki okres czasu plemniki są w stanie przetrwać w drogach rodnych kobiety), a kolejne 7 dni upłynie zanim zapłodniona komórka jajowa zagnieździ się w macicy i rozpocznie się wydzielanie HCG. Zbyt wczesne wykonanie próby może dać wynik fałszywie ujemny z powodu zbyt niskiego stężenia gonadotropiny kosmówkowej w moczu, nawet jeśli doszło do zapłodnienia (np. w wyniku przesunięcia owulacji w danym cyklu).
Wiarygodność testów ciążowych
Jak w przypadku każdego badania także testy ciążowe mogą dawać wyniki fałszywe. Zdecydowana większość z nich to wyniki fałszywie ujemne, spowodowane zbyt wczesnym lub niewłaściwym wykonaniem testu. W przypadku braku miesiączki po upływie kolejnych dwóch tygodni od uzyskania negatywnego wyniku należy ponowić próbę. Kolejny, negatywny wynik i brak miesiączki powinien być sygnałem do konsultacji ginekologicznej. Wynik fałszywie dodatni zdarza się rzadko – może mieć miejsce np. po poronieniu, po porodzie, w czasie menopauzy bądź w przypadku raka endometrium. Po uzyskaniu wyniku pozytywnego ciążę należy zatem potwierdzić w trakcie wizyty u ginekologa.
