Pacjentki, gdy zbliża się menopauza, często skarżą się na różnego rodzaju dolegliwości. Jak może im pomóc farmaceuta?
Menopauza to proces fizjologiczny, którego przebieg bywa jednak burzliwy. Ustanie miesiączkowania następuje u kobiet najczęściej między 45. a 55. rokiem życia. U części pacjentek mogą wówczas wystąpić: niepokój, uderzenia gorąca, zmiany nastroju, bezsenność, problemy z pamięcią, suchość pochwy, problemy naczyniowe, nawracające zapalenie dróg moczowych, nietrzymanie moczu, obniżenie libido, świąd, ból stawów i zmniejszenie elastyczności skóry. Rok przed menopauzą miesiączki są bardzo nieregularne, często bardziej lub mniej obfite niż w poprzednich latach oraz bolesne. Większość objawów pojawiających się w tym okresie wynika z ograniczenia wytwarzania estrogenu i progesteronu.
Dolegliwości ogólne
Pacjentce, która skarży się na uderzenia gorąca, zlewne poty i zawroty głowy, można polecić szereg środków dostępnych w aptece bez recepty. Najczęściej stosuje się roślinne źródła fitoestrogenów, takie jak wyciągi z: soi, czerwonej koniczyny, pluskwicy groniastej, siemienia lnianego, nasion kopru włoskiego, soczewicy, niepokalanka pospolitego, lucerny i chmielu zwyczajnego. Pocenie się można ograniczyć dzięki odpowiednim antyperspirantom oraz kąpielom w naparze z szałwii lekarskiej. Warto sugerować pacjentkom noszenie przewiewnych ubrań z naturalnych włókien oraz ograniczenie spożycia kawy, alkoholu i produktów o działaniu rozgrzewającym.
Układ moczowy
Bardzo częstym problemem w wieku postmenopauzalnym jest nietrzymanie moczu, spowodowane stopniowym wiotczeniem mięśni, m.in. zwieraczy pęcherza. Pacjentkom można doradzić stosowanie na co dzień specjalnej bielizny lub chłonnych wkładek. Warto pamiętać, że zwieracze pęcherza można również ćwiczyć, aby zapobiec ich wiotczeniu (tzw. ćwiczenie Kegla). Ich długotrwałe stosowanie może znacznie zminimalizować problem nietrzymania moczu. W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki α-adrenomimetyczne oraz preparaty estrogenów podawane dopochwowo. Bez recepty dostępne są suplementy diety zawierające ekstrakty z pestek dyni lub soi.
Odrębny problem stanowią nawracające infekcje układu moczowego. W ich leczeniu pomocne mogą być: furagina (dostępna bez recepty) oraz preparaty z ekstraktem z żurawiny.
Aktywność seksualna
Przed menopauzą lub po niej wiele kobiet uskarża się na suchość pochwy i obniżenie libido. Problemy te mogą uniemożliwiać im aktywność seksualną, a nawet codzienne funkcjonowanie. Suchość, która wynika z niedoboru estrogenów i zmniejszenia grubości ściany pochwy, może powodować nawracające infekcje i dyskomfort podczas poruszania się. Pacjentkom z tym problemem warto doradzić stałe stosowanie lubrykantów na bazie wody, szczególnie tych zawierających probiotyk i kwas mlekowy. Należy je aplikować kilka razy w tygodniu. Aktywność seksualna jest jak najbardziej wskazana, ponieważ zmniejsza istniejące dolegliwości i może stymulować naturalne nawilżenie pochwy. Jeśli kobieta ma obniżone libido, można zaproponować jej suplementy diety zawierające argininę lub wyciąg z żeń-szenia.
Układ kostny
Wraz z wiekiem gęstość tkanki kostnej ulega zmniejszeniu. Niedobór estrogenów powoduje przewagę procesu resorpcji kostnej nad tworzeniem nowej tkanki, co zwiększa ryzyko rozwoju osteoporozy. Szacuje się, że utrata tkanki kostnej w okresie postmenopauzalnym może wynosić nawet 3 proc. rocznie. Aby zapobiec tym procesom, należy znacznie zwiększyć podaż wapnia w diecie, np. poprzez przyjmowanie preparatów wapnia wzbogaconych witaminą D. Warto doradzać pacjentkom wzmożenie aktywności fizycznej i zaprzestanie palenia, a także przypominać, że niektóre leki, takie jak: kortykosterydy, heparyna i hormony tarczycy, mogą znacząco wpływać na stan tkanki kostnej.
Problemy psychologiczne
W czasie menopauzy pacjentki często również odczuwają silny niepokój, wahania nastrojów, czasem cierpieć na bezsenność, a nawet depresję. Na problemy z zasypianiem mogą pomóc herbata z liści melisy oraz preparaty z ekstraktem z kozłka lekarskiego lub chmielu. Jak wykazały najnowsze badania, standaryzowany wyciąg z szyszek chmielu zwyczajnego (Humulus lupulus L.) zawiera fitoestrogeny. Najsilniejszą aktywność estrogenną wykazuje flawanon – 8-prenylonaryngenina – który znacząco niweluje dolegliwości związane z menopauzą, przede wszystkim uderzenia gorąca. Ponadto składniki wyciągu z chmielu wzmagają wydzielanie kobiecych hormonów, a także działają uspokajająco.
Niepokój w ciągu dnia może również zniwelować przyjmowanie preparatów zawierających wyciągi z męczennicy, lawendy wąskolistnej lub rumianku pospolitego. Natomiast w przypadku lekkiej depresji warto doradzić tabletki lub nalewkę z ekstraktem z dziurawca. Pacjentkom, które zdecydują się na zastosowanie tej ostatniej, należy przypomnieć o konieczności ograniczenia ekspozycji na słońce, ponieważ dziurawiec zwiększa wrażliwość na promieniowanie UV. Czasami niepokój związany z menopauzą może mieć naturę czysto psychologiczną. W takim przypadku warto zaproponować wizytę u dobrego terapeuty lub ćwiczenia relaksacyjne.
Problemy skórne
Niedobór estrogenów sprzyja również zmniejszeniu elastyczności skóry. Staje się ona coraz słabiej odżywiona, więc coraz częściej pojawiają się przebarwienia, pękające naczynka i zmarszczki. Oprócz zwiększenia podaży witamin w diecie (spożywanie większej ilości warzyw, owoców, gruboziarnistych kasz), farmaceuta może doradzić zastosowanie odpowiednich dermokosmetyków dostępnych obecnie w większości aptek. Warto pamiętać, że u kobiet po menopauzie skóra staje się również bardziej wrażliwa na promieniowanie UV, powinny one więc stosować wysokie filtry oraz silnie nawilżające kremy.
Warto wspomnieć, że fitohormony zawarte w wyciągu z chmielu zwyczajnego wywierają korzystny wpływ na metabolizm skóry – wspomagają regenerację zarówno naskórka, jak i głębszych warstw oraz stymulują odżywienie głębszych warstw skóry. Przeciwdziałają również wiotczeniu i starzeniu się skóry poprzez stymulację produkcji kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego.
Przyrost masy ciała
Tylko pośrednio jest on spowodowany zaburzeniami hormonalnymi. Jego główną przyczyną jest najczęściej ograniczenie aktywności fizycznej. Oprócz suplementów wspomagających odchudzanie warto więc zasugerować pacjentkom systematyczne wykonywanie ćwiczeń o umiarkowanej intensywności, takich jak np. pływanie, joga lub aerobik. Umożliwią one redukcję masy ciała oraz poprawiają ogólną wydolność organizmu i samopoczucie.
Hormonalna terapia zastępcza
Dawniej kobietom w okresie menopauzy powszechnie polecano hormonalną terapię zastępczą. Aktualne badania dowodzą jednak, że choć jest ona skuteczna w profilaktyce osteoporozy oraz chorób krążenia, to jednak zwiększa ryzyko rozwoju raka sutka i zakrzepowego zapalenia żył. Istnieją przeciwwskazania do jej wdrażania u kobiet z niewydolnością wątroby, niezdiagnozowanymi krwawieniami z narządów płciowych, niestabilną chorobą wieńcową lub mięśniakami macicy. Decyzję, czy u danej pacjentki zastosowanie hormonalnej terapii zastępczej jest korzystne, powinien podjąć lekarz.
