zabkowanie
fot. archiwum

Ząbkowanie – objawy trzeba łagodzić

Rozmowa z dr n. med. Anną Turską-Szybką z Zakładu Stomatologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, konsultantem mazowieckim w dziedzinie stomatologii dziecięcej.

W jakich przypadkach zęby pojawiające się przedwcześnie (wrodzone, noworodkowe) trzeba usuwać?

Obecność zębów wrodzonych i noworodkowych bywa źródłem wątpliwości przy ustalaniu właściwego planu postępowania. O możliwości pozostawienia zęba lub jego ekstrakcji decyduje to, czy ząb jest przedwcześnie wyrzniętym mlecznym (tak jest w większości przypadków), czy nadliczbowym, a poza tym stopień jego ruchomości, możliwość uszkodzenia błony śluzowej języka ostrym brzegiem zęba oraz niedogodności podczas karmienia piersią, czyli drażnienie i ranienie brodawki sutkowej matki.

Zaleca się ekstrakcję, gdy istnieje niebezpieczeństwo samoistnej utraty nadmiernie ruchomego zęba, jego połknięcia i aspiracji do dróg oddechowych. Wskazaniem do usunięcia zęba jest – powtarzające się przy wysuwaniu przez dziecko języka podczas ssania i połykania – drażnienie błony śluzowej brzegiem zęba prowadzące do powstanie owrzodzenia o uniesionych brzegach, które nieleczone może rozwinąć się w wypukłą strukturę przypominającą ziarniniaka.

Po usunięciu zęba wrodzonego lub noworodkowego w miejscu ekstrakcji nie wyrasta ząb mleczny i dziecko należy skierować do ortodonty. Dobrze umocowane w błonie śluzowej zęby mleczne należy pozostawić, gdyż wraz ze wzrostem korzenia ich stabilność się poprawi.

Czy zmiana kolejności wyrzynania się zębów może świadczyć o zaburzeniach rozwoju?

Wielu autorów poddaje w wątpliwość, czy zmiana kolejności wyrzynania się zębów jest objawem patologicznym, czy normą, i nie uznaje zmiany kolejności za nieprawidłowość. Jednak istotne odchylenia od ustalonego schematu kolejności wyrzynania, połączone z innymi nieprawidłowościami, jak zaburzenia czasu wyrzynania czy położenia w łuku zębowym, powinny skłonić lekarza do przeprowadzenia diagnostyki w kierunku diagnostyki zaburzeń miejscowych (torbiele zawiązkowe, guzy nowotworowe i nienowotworowe, zęby nadliczbowe, brak zawiązka/ zawiązków zębów).

Co zrobić, gdy ząbkowanie się opóźnia?

Należy przeprowadzić dokładne badanie stomatologiczne – badanie wizualno-dotykowe jamy ustnej dziecka. Powinien też dziecko zbadać pediatra lub lekarz rodzinny, aby wykluczyć przyczyny ogólnoustrojowe zaburzenia wyrzynania się zębów. Czasem wskazana jest diagnostyka radiologiczna (zdjęcie RVG).

Pierwszy ząb powinien się wyrznąć do ukończenia 12. miesiąca życia, więc o ząbkowaniu późnym mówimy, biorąc pod uwagę ten termin. Wówczas należy rozpocząć postępowanie diagnostyczne uwzględniające konsultację stomatologa dziecięcego, pediatry i/ lub ortodonty.

Wśród przyczyn opóźnionego ząbkowania wymienia się wcześniactwo, niedożywienie, celiakię, zaburzenia hormonalne, zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz wiele zespołów uwarunkowanych genetycznie (np. dysplazja ektodermalna, zespół Downa, zespół Menkesa, osteogenesis imperfecta).

Czasem przyczyną może być wrodzony brak zawiązka, powodowany wadami genetycznymi, zaburzeniami hormonalnymi, chorobami przebytymi przez matkę podczas ciąży i działanie szkodliwe czynników środowiskowych w życiu płodowym. Dzieci z brakiem zawiązków zębów powinny być pod opieką ortodonty, a często także logopedy.

Dlaczego wyrzynaniu się zębów towarzyszą czasem objawy ogólne, jak gorączka, biegunka?

Wyniki większości badań nie potwierdzają ścisłej zależności miedzy ząbkowaniem a występowaniem wysokiej gorączki. Choć u około 95 proc. dzieci w okresie wyrzynania się pierwszych zębów mlecznych obserwuje się wzrost temperatury ciała nawet do 37,8°C, jednak temperatura nie jest zazwyczaj związana z procesem wyrzynania się zębów. Związek między złym samopoczuciem może być tłumaczony pobudzeniem receptorów przez cytokiny zapalne.

Biegunka, oprócz związku z wysokim poziomem IL-1 βi IL-8, może być także spowodowana połykaniem wydzielanej w dużych ilościach śliny.

Jak odróżnić gorączkę spowodowaną infekcją? Kiedy można przypuszczać, że przyczyną jest ząbkowanie?

Większość badaczy nie wykazała ścisłej zależności między erupcją zębów mlecznych a występowaniem podwyższonej ciepłoty ciała. Uważa się, że temperatura powyżej 38,5oC nie jest związana z procesem wyrzynania zębów. Okres pierwszego ząbkowania zbiega się w czasie z wygasaniem odporności nabytej od matki i z niedojrzałością układu immunologicznego, co rzutuje na częstsze występowanie chorób infekcyjnych w drugiej połowie pierwszego roku życia dziecka. Najczęstszą przyczyną gorączki jest więc zwykle rozwijające się zakażenie ogólnoustrojowe.

Panuje jednak silne przekonanie rodziców o istnienie związku między wysoką gorączką a ząbkowaniem.

Czy to prawda, że najsilniejsze objawy towarzyszą wyrzynaniu się pierwszych ząbków?

Według wielu badań, objawy ogólnoustrojowe najczęściej towarzyszyły wyrzynaniu się zębów siecznych, a także pierwszych zębów trzonowych. Znaczące nasilenie symptomów występuje zwykle 4 dni przed wyrznięciem zęba, w trakcie erupcji i 3 dni po ukazaniu się zęba w jamie ustnej.

Czy ząbkującemu dziecku powinno się podawać środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe?

Obecnie rynek farmaceutyczny proponuje wiele różnych preparatów łagodzących objawy związane z wyrzynaniem zębów mlecznych. Stosuje się środki farmakologiczne, ziołowe i homeopatyczne oraz kompilację tych substancji. W zależności od potrzeb, aplikuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe – działające ogólnie oraz miejscowo, np. paracetamol/ zawiesina doustna, czopki doodbytnicze, ibuprofen/ zawiesina doustna. Trzeba to robić zawsze po konsultacji z lekarzem pediatrą lub stomatologiem.

Dlaczego żele na ząbkowanie nie powinny zawierać środków znieczulających takich jak lignokaina, benzokaina? Jakie objawy ogólne mogą te składniki powodować?

Działanie preparatów przeznaczonych do stosowania miejscowego jest zwykle krótkotrwałe i nie zawsze skuteczne. Z powodu możliwości wystąpienia odczynu alergicznego na np. lignokainę, mentol, a nawet na rumianek, nie zaleca się stosowania miejscowych środków przeznaczonych do łagodzenia objawów ząbkowania (w tym żeli) ze względu na ich potencjalną toksyczność. Przeciwwskazane są również środki zawierające substancję znieczulającą – benzokainę, która u dzieci, zwłaszcza poniżej 2. roku życia, może powodować methemoglobinemię (do najczęstszych objawów zalicza się blade zabarwienie skóry, warg i paznokci, często duszność, dezorientację, ból głowy i tachykardię). Symptomy mogą pojawić się już w kilka minut po zastosowaniu żelu lub płynu zawierającego benzokainę.

Jeśli rodzice decydują się na zakup żelu na ząbkowanie, to jakie składniki powinien on zawierać?

Korzystnie działające składniki to np. wyciąg z korzenia kozłka lekarskiego, propolisu i rumianku, prawoślaz lekarski, szałwia, prowitamina B5, szkarłatka i żewień. Tego typu środki powinny być jednak stosowane po konsultacji z lekarzem pedodontą.

Bez względu na stosowaną metodę niezbędne jest usuwanie płytki bakteryjnej, będącej główną przyczyną stanu zapalnego, poprzez systematyczne wykonywanie zabiegów higienicznych w obrębie jamy ustnej dziecka w okresie wyrzynania zębów. U większości dzieci objawy miejscowe mogą być łagodzone przez wykonywanie masażu dziąseł (np. z wykorzystaniem silikonowej nakładki na palec). Masaż należy wykonywać ostrożnie, ponieważ nabłonek wyściełający jamę ustną niemowlęcia jest cienki, delikatny i wrażliwy na urazy mechaniczne. Poleca się również stosowanie schłodzonych gryzaków.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza