Lato to czas podróży i wypoczynku, jednak dla przewodu pokarmowego może okazać się okresem wytężonej pracy. Wysokie temperatury otoczenia, nieregularne spożywanie posiłków, picie niebutelkowanej wody zwiększają ryzyko biegunki.
Biegunką nazywamy stan, w którym liczba wypróżnień zwiększa się ponad normę właściwą, a stolce stają się płynne lub półpłynne i bardziej obfite niż dotychczas. Objawy na ogół mają nagły początek, często towarzyszą im bóle i skurcze brzucha, bóle mięśni i głowy.
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną wystąpienia biegunki we wszystkich grupach wiekowych jest ostry nieżyt żołądka i jelit pochodzenia wirusowego (rotawirusy, kalciwirusy). Replikacja wirusa powoduje uszkodzenie kosmków w górnym odcinku jelita cienkiego zmniejszając tym samym powierzchnię wchłaniania. Bakterie ze szczepów Shigella i Salmonella mają właściwości inwazyjne, penetrują błonę jelita cienkiego, natomiast Escherichia coli i Bacillus produkują toksyny pobudzające aktywną sekrecje elektrolitów do jelita. Biegunka na tle zakażenia bakteryjnego zwykle wynika ze spożycia zakażonego pokarmu lub napoju.
Leczenie
Najskuteczniejszym, a zarazem najczęściej stosowanym lekiem przeciwbiegunkowym, jest loperamid. Działanie loperamidu polega na łączeniu się z receptorami opioidowymi w ścianie jelit, co zwiększa pojemność jelit i wydłuża czas pasażu treści jelitowej. Powoduje zmniejszenie uwalniania prostaglandyn i acetylocholiny oraz zwiększenie resorpcji wody i elektrolitów przez komórki ściany jelita. Szybko i długotrwale (t1/2 wynosi 9-14 godzin) hamuje perystaltykę przewodu pokarmowego, zwiększa napięcie zwieracza odbytu oraz zmniejsza utratę wody i elektrolitów do światła przewodu pokarmowego. Loperamid nie wpływa na skład flory jelitowej; w dawkach terapeutycznych nie wykazuje działania na ośrodkowy układ nerwowy. Loperamid jest wskazany do stosowania w objawowym leczeniu ostrej i przewlekłej biegunki. Lek jest stosowany doustnie i występuje w postaci tabletek, kapsułek twardych lub doustnego liofilizatu. Zalecane dawkowanie to: początkowo 4 mg/dobę, 2 mg/dobę u dzieci po 6. roku życia następnie 2 mg po każdym luźnym wypróżnieniu.
Nifuroksazyd
Do leczenia ostrych i przewlekłych biegunek o podłożu bakteryjnym pomocniczo można zastosować nifuroksazyd. Lek ten hamuje aktywność dehydrogenaz i enzymów uczestniczących w syntezie bakteryjnego białka. Spektrum działania obejmuje większość drobnoustrojów Gram (+) oraz Gram (-) wywołujących zakażenia jelitowe i ostre biegunki zakaźne. Leku nie należy stosować u dzieci poniżej 6. roku życia.
Diosmektyt
W przypadku biegunek o podłożu wirusowym lub bakteryjnym bezpieczny będzie diosmektyt – jest to naturalny minerał, który wywiera wyłącznie działanie miejscowe. Struktura diosmektytu, który jest formą glinokrzemianu, warunkuje jego silne właściwości powlekające błonę śluzową przewodu pokarmowego. Łączy się z glikoproteinami śluzu żołądka i jelit, zwiększając w ten sposób wytrzymałość mechaniczną śluzu i jego ochronne działanie przed czynnikami drażniącymi. Ponadto wykazuje właściwości adsorpcyjne. Pochłania nadmiar wody, więc powoduje zagęszczenie treści jelitowej. Wykazuje zdolność wiązania substancji toksycznych, wirusów i bakterii, a dzięki temu, iż nie spowalnia pasażu jelitowego dochodzi do ich szybkiego usuwania z organizmu. Diosmektyt nie wchłania się z przewodu pokarmowego, jest bezpiecznym środkiem łagodzącym objawy biegunki i skracającym jej przebieg.
Lek dostępny jest w formie proszku do sporządzania zawiesiny doustnej, zalecana dawka dla osób dorosłych to 3 saszetki na dobę. Diosmektyt może być stosowany od 1. roku życia.
Probiotyki
W wypadku wystąpienia biegunek, a także w ramach efektywnej profilaktyki zalecane jest doustne przyjmowanie probiotyków. Mikroorganizmy probiotyczne pochodzą z naturalnej mikroflory jelitowej, są oporne na działanie soku żołądkowego i soli żółciowych. Właściwości probiotyczne wykazano tylko u nielicznych szczepów bakterii kwasu mlekowego, m.in. Lactobacillus Rhamnosus GG (LGG), L. casei, Bifidobacterium lactis HN019™, Fruktooligosacharydy Actilight®950P (FOS) oraz drożdży Saccharomyces boulardii. Zmieniają ona korzystnie mikroflorę jelit, wytwarzając substancje hamujące rozwój bakterii chorobotwórczych. Badania kliniczne potwierdzają, że podawanie preparatów probiotycznych skraca czas trwania biegunek i zmniejsza częstość ich występowania. Ponadto zwiększają one poziom przeciwciał przeciwko rotawirusom, redukują adhezję bakterii patogennych do nabłonka jelit, chroniąc organizm przed zakażeniem.
Elektrolity
Obfite wymioty oraz przedłużająca się biegunka mogą prowadzić do odwodnienia organizmu, zaburzeń metabolicznych i elektrolitowych. Szczególnie niebezpieczna jest nadmierna utrata jonów sodu i potasu. Hiponatremia i hipokaliemia mogą skutkować bólami i zawrotami głowy, osłabieniem organizmu, bólem mięśni, a nawet tachykardią oraz zaburzeniami rytmu serca.
Skutecznym sposobem nawadniania jest podawanie płynów o specjalnym składzie wzbogaconym o niezbędne elektrolity. Składają się one z wody z dodatkiem cukru glukozy, chlorku sodu i potasu oraz wodorowęglanów, co wyrównuje poziom elektrolitów, a także ułatwia wchłanianie płynu w jelitach.
