Instytut Nagrody Zaufania „Złoty OTIS” postanowił przyjrzeć się zdrowotnym programom profilaktycznym i edukacyjnym. I wyróżnić najlepsze!
Do tegorocznej Debaty Finałowej Nagrody „Złoty OTIS z Diamentami” zostały nominowane trzy programy: „Stop udarom” (Boehringer Ingelheim), „Servier dla Serca” (Servier Polska) oraz „Razem zmieniajmy cukrzycę” (Novo Nordisk). Prezentujący programy przedstawiciele firm mieli niełatwe zadanie, gdyż w jury znaleźli się posłowie Sejmowej Komisji Zdrowia, eksperci – profesorowie medycyny, prezes AOTM oraz dziennikarze. W trakcie dyskusji padało wiele pytań i uwag, także krytycznych: jak doskonalić programy edukacyjne i profilaktyczne, by przyniosły one wymierne efekty dla społeczeństwa.
– Programy i akcje społeczne tworzone przez firmy są potrzebne polskim pacjentom, jest ich zdecydowanie za mało. Chcemy stworzyć atmosferę poparcia autorytetów dla tego typu działań – powiedział red. Paweł Kruś, otwierając debatę.
Wszystkie trzy nominowane programy zyskały aprobatę jury i otrzymały nagrodę „Złoty OTIS z Diamentami”. Nagrody zostały wręczone 8 listopada na Zamku Królewskim podczas uroczystej gali Polskiego Towarzystwa Lekarskiego.
Poniżej przedstawiamy krótką relację z debaty, która nawiązała się podczas omawiania dwóch z trzech zwycięskich programów:
„Razem zmieniajmy cukrzycę” – Laureat Nagrody Zaufania Złoty OTIS z Diamentami
Barbara Jurkiewicz:
Celem kampanii jest budowa świadomości społecznej na temat profilaktyki, wczesnego wykrycia i prawidłowego leczenia cukrzycy. „Razem zmieniajmy cukrzycę” to projekty edukacyjne związane ze zdrowym stylem życia, aktywnością fizyczną i dietą. Skupiamy się na wczesnym wykrywaniu choroby i informowaniu Polaków o ryzyku, z jakim wiąże się nadwaga, otyłość i siedzący tryb życia, które leżą u podstaw rozwoju cukrzycy. Staramy się również, aby pacjenci mieli świadomość, w jaki sposób prawidłowo kontrolować cukrzycę. W tym celu współpracujemy ze stowarzyszeniami pacjentów i fundacjami zaangażowanymi w edukację diabetologiczną oraz docieramy do lekarzy i pielęgniarek.
W ramach kampanii realizujemy wiele projektów w trzech podstawowych obszarach: prewencji i wczesnego wykrycia cukrzycy, budowania świadomości cukrzycy w społeczeństwie oraz świadomości potrzeb pacjentów wśród lekarzy i pielęgniarek. Oto kilka projektów:
Poprawa Kontroli Glikemii to ogólnopolski projekt edukacyjny skierowany do lekarzy specjalistów, pierwszego kontaktu, pielęgniarek i pacjentów. Głównym celem jest poprawa jakości życia i wyników leczenia osób z cukrzycą w Polsce. Uczestniczy w nim już ponad 500 lekarzy specjalistów szpitalnych, diabetologów i prawie 3000 lekarzy rodzinnych. W tym czasie opieką łączoną zostało objętych ponad 22 tys. osób z cukrzycą.
Projekt Barometr Diabetologiczny zbiera wyniki dostarczane m.in. z projektu Poprawy Kontroli Glikemii. Analizujemy je i możemy ocenić, co się dzieje w opiece diabetologicznej w Polsce, porównać z tym, jak jest na świecie.
Bus Medyczny to mobilna poradnia diabetologiczna, oferująca badania HbA1c, edukację cukrzycową i wsparcie pacjentów. To część globalnej kampanii Novo Nordisk – Bus dwukrotnie przemierzał Polskę, odwiedzając łącznie kilkadziesiąt miejscowości.
SEDNO, czyli szkoła edukacji diabetologicznej Novo Nordisk dla pielęgniarek, skupia się na współpracy z pielęgniarkami i edukatorkami diabetologicznymi, które zawsze są najbliżej pacjentów z cukrzycą. Pomagają im w uzyskiwaniu lepszych wyników i stałym monitoringu cukrzycy.
Red. Małgorzata Wiśniewska:
Jak program wpłynął na świadomość Polaków?
Barbara Jurkiewicz:
Cukrzyca to choroba społeczna, na którą cierpi blisko 3 mln Polaków. Wśród nich prawdopodobnie około milion nie wie, że ma cukrzycę. W ciągu ostatniej dekady liczba chorych w Polsce potroiła się. To ogólnoświatowy trend. Jednocześnie bardzo poprawiła się wykrywalność cukrzycy. Wierzymy, że kampanie świadomościowe, edukacja lekarzy pierwszego kontaktu, badania HbA1c, czy inne projekty, które zrealizowaliśmy w ostatnich latach, również się do tego przyczyniły.
Prezes Wojciech Matusewicz:
Muszę przyznać, że ten program spełnia wszystkie warunki dobrze przeprowadzonego programu, trwa już wiele lat i jest zaplanowany na kolejne.
Barbara Jurkiewicz:
Od 4 lat przygotowujemy również specjalistyczny raport „Cukrzyca: ukryta pandemia”, w którym analizujemy trendy epidemiologiczne cukrzycy w Polsce, koszty jej leczenia, badamy wpływ choroby przewlekłej i powikłań, jakie ona generuje na nasz system opieki zdrowotnej i społecznej. W Polsce wydajemy rocznie na cukrzycę około 6 mld zł, z czego na powikłania – około 3 mld zł! A prawidłowo leczona cukrzyca pomogłaby obniżyć ryzyko powikłań i koszty ich leczenia.
Prof. Aleksander Sieroń:
A czy państwo mówią też o cukrzycy typu 1? Do mojej kliniki trafiają pacjenci z bardzo wysokimi poziomami cukru. Czy państwo zwracają również na to uwagę w materiałach edukacyjnych?
Barbara Jurkiewicz:
Tak, osoby z cukrzycą typu 1 również uczestniczą w naszych projektach. Zwracamy uwagę na potrzeby i prawa takich osób, wspieramy ich walkę z depresją, staramy się zapobiegać dyskryminacji młodych pacjentów w przedszkolach, szkołach czy na rynku pracy. Nie zapominamy też o wsparciu insulinoterapii, prawidłowej kontroli cukrzycy, diecie i aktywności fizycznej.
Prof. Edward Franek:
Cukrzyca typu 1 jest częsta u dzieci, nawet nauczyciele w szkole niewiele wiedzą o tej chorobie. Warto by było szerzej podjąć ten temat, może wspólnie z Ministerstwem Edukacji. Z uwagi na swoją specjalizację z diabetologii znam ten program od dawna. Jest niezwykle szeroki, rozbudowany, firma poświęca mu wiele uwagi, jest niezwykle aktywna. Dla nas jest to bardzo pomocne. My, lekarze, korzystamy z tego programu na różne sposoby. Warto zwrócić uwagę na szkolenia dotyczące aktywności fizycznej: firma promuje różne rodzaje aktywności, np. na zjazdach diabetologów odbywają się biegi. Ważna jest również edukacja pielęgniarek. Chciałbym pochwalić firmę, która tak wiele robi w zakresie profilaktyki i edukacji.
Barbara Jurkiewicz:
Jesteśmy zaszczyceni, że nasz program spotyka się z takim uznaniem ze strony autorytetów, lekarzy, pielęgniarek, ekspertów i też samych pacjentów. Otrzymujemy wiele pozytywnych sygnałów z różnych środowisk. Na pewno program będziemy kontynuować, do czasu aż cukrzyca nie zostanie całkowicie wyleczona, do czego również, mam nadzieję, się przyczynimy.
„Servier dla Serca” – Laureat Nagrody Zaufania Złoty OTIS z Diamentami
Katarzyna Urbańska, dyrektor ds. komunikacji:
Program „Servier dla Serca” to polski pomysł, to 11 lat badań profilaktycznych i edukacji Polaków. Najważniejszym celem naszego programu są działania edukacyjne, którym towarzyszą badania profilaktyczne realizowane w specjalnie do tego przystosowanej mobilnej poradni.
Jesteśmy dumni, że nasz program powstaje we współpracy merytorycznej z towarzystwami naukowymi: Polskim Towarzystwem Kardiologicznym, Polskim Towarzystwem Nadciśnienia Tętniczego, Polskim Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia, Polskim Stowarzyszeniem Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych. Autorytety podkreślają, że nasz program jest konsekwentnie prowadzony od wielu lat, spójny z celami towarzystw naukowych. Wpływ na modyfikowalne czynniki ryzyka poprzez zmianę stylu życia ma ogromne znaczenie z punktu widzenia prewencji, ale jest to proces niezwykle trudny w realizacji, dlatego wspólnie z towarzystwami naukowymi przez ostatnie 11 lat podejmowaliśmy wiele tematów. Mówiliśmy m.in. o nadciśnieniu tętniczym, zawale serca, specyfice chorób układu krążenia u kobiet, o profilaktyce u dzieci.
Od 11 lat towarzyszy nam mobilna poradnia: kardiobus, który jeździ po Polsce. Prowadzimy w nim szeroki wachlarz badań: np. pomiar ciśnienia, ale też bardziej skomplikowane, jak echo serca. Jeśli jakiś parametr jest nieprawidłowy, pacjent trafia do kardiologa. Staramy się precyzyjnie zbierać dane dotyczące wyników badań laboratoryjnych, prowadzimy statystyki. Osobiście bardzo się cieszę z programu „Mamo, Tato, dbajmy o serce” z 2010 roku – skierowanego do dzieci szkół podstawowych. Wspólnie z Polskim Forum Profilaktyki i Polskim Stowarzyszeniem Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych przygotowaliśmy konspekty dla nauczycieli i specjalne materiały edukacyjne dla dzieci. Programem objęliśmy około 2000 dzieci. 60 miast, 41 tysięcy przebadanych pacjentów, 150 tysięcy materiałów edukacyjnych, 1209 publikacji dziennikarskich poświęconych profilaktyce: to bilans 11 lat funkcjonowania naszego programu. Mamy nadzieję, że dorzuciliśmy jakiś kamyczek do zmniejszenia śmiertelności Polaków z powodu chorób układu krążenia.
Red. Małgorzata Wiśniewska:
41 tysięcy przebadanych pacjentów: jaki miało to wpływ na wykrywalność, świadomość problematyki chorób serca?
Dyr. Katarzyna Urbańska:
Każdy pacjent, który został u nas przebadany, otrzymał swoje wyniki na indywidualnej karcie pacjenta. Otrzymuje też kompleksowe poradnictwo dotyczące dalszego postępowania diagnostycznego i porady z zakresu profilaktyki. Trudno oceniać wpływ tego typu programów na zachorowalność czy wykrywalność. Mogę powiedzieć, że w populacji osób, które do nas się zgłaszają, odnotowujemy lepszą kontrolę ciśnienia tętniczego, rzadziej występuje podwyższone stężenie cholesterolu. Ale ta poprawa to przede wszystkim efekt pracy lekarzy, a my staramy się dorzucić swój kamyczek do tego sukcesu.
Prof. Bożena Werner:
Dzieci były objęte działaniami edukacyjnymi. Aż się prosi, by zrobić krok dalej: badania przesiewowe dzieci w kierunku zagrożenia chorobami układami krążenia. To najważniejszy przesiew, jaki można zrobić w tej populacji: wyodrębnienie dzieci, które są zagrożone i wdrożenie u nich profilaktyki. W ubiegłym roku akcja „Złoty OTIS” była poświęcona badaniom cholesterolu u dzieci, bardzo niewielu rodziców zgłaszało się na badania. W USA zaleca się badania cholesterolu nie tylko u dzieci z grup ryzyka, ale u wszystkich w wieku 9-11 i 17-21 lat.
Dyr. Katarzyna Urbańska:
Mam nadzieję na kontynuowanie i rozwijanie akcji dotyczącej dzieci. Takie działania wydają się najbardziej efektywne, ponieważ najłatwiej jest kształtować dobre nawyki, a nie je zmieniać. Jeśli chodzi o badania przesiewowe, to jest niezwykle ambitny projekt, ale nie możemy zastępować publicznej służby zdrowia.
Red. Katarzyna Pinkosz:
Czy macie wpływ na nauczycieli, by przeprowadzali lekcje dotyczące profilaktyki chorób serca w szkole? Edukacja zdrowotna właściwie nie istnieje…
Dyr. Katarzyna Urbańska:
Tak, dlatego to zagadnienie podjęliśmy ze stowarzyszeniem, które programowo dociera do nauczycieli. Nie potrafię precyzyjnie odpowiedzieć, w ilu szkołach przeprowadzono już lekcje, ale do dziś dzwonią do nas nauczyciele, prosząc o materiały edukacyjne dla dzieci i o konspekty.
Prezes Wojciech Matusewicz:
Na niewydolność serca choruje około 800 tys. osób, ale to choroba dosyć specyficzna. 60 proc. chorych trafia do szpitala, wcześnie umiera, gdyż nie jest edukowana, by zażywać prawidłowo leki. Niestety, w żadnym programie zdrowotnym nie ma o tym ani słowa…
Dyr. Katarzyna Urbańska:
Na ten temat muszą wypowiedzieć się lekarze. Docieramy też edukacyjnie do lekarzy. Jesteśmy u progu konstruowania programu, we współpracy z towarzystwem naukowym, który poprawiłby jakość opieki nad pacjentami. W tym programie chcemy objąć działaniami edukacyjnymi pacjentów, pielęgniarki i lekarzy.
Prof. Jerzy Woy-Wojciechowski:
Cale życie interesowałem się profilaktyką, gdy prezydent Wałęsa stworzył Radę Zdrowia, byłem szefem jej komisji profilaktycznej. Wszystkie przedstawione akcje są wspaniałe, ale szczególne znaczenie ma akcja dotycząca profilaktyki chorób serca. 51 proc. zgonów jest spowodowanych chorobami układu krążenia. O sercu dużo się wie, ale to, że Servier robi taką akcję… Moje duże uznanie!
Prof. Grzegorz Opolski:
Chciałbym pogratulować tego programu ze względu na 11-letnią tradycję i merytoryczność programu, realizowanego wspólnie z ekspertami Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Największą wartością jest dla mnie możliwość kontaktu ze specjalistą oraz to, że osoba, która wejdzie do busa, może obliczyć, jakie jest u niej ryzyko choroby sercowo-naczyniowej, jaki jest wiek jej serca, wiek biologiczny i dowiaduje się, co może zrobić, żeby swoje wyniki poprawić. Ten program mówi pacjentom: „zarządzaj swoim sercem”. Tak, jak zarządzasz swoimi finansami. To indywidualizacja opieki i prewencji kardiologicznej, która bardzo mi się podoba.
