Kojarzone głównie z nauką pływania i wiekiem wczesnoszkolnym – kurzajki – mogą się pojawić w każdymi wieku i w różnej lokalizacji. Ich usunięcie może przysparzać problemy i stanowić niemałe wyzwanie terapeutyczne.
Brodawki, zwane potocznie kurzajkami, to mięsiste zmiany na skórze, które otacza łuszczący się naskórek. Ich zabarwienie jest białawe lub żółtawe, dlatego mogą być przez pacjentów mylone z odciskami. Charakterystyczne jest ciemne zabarwienie brodawki, zwane „korzeniem”, który w rzeczywistości jest naczyniem krwionośnym ze skrzepłą krwią. Zlokalizowane są przede wszystkim na stopach, dłoniach, w tym wałach paznokciowych i twarzy.
Wirus winowajcą
Brodawki są manifestacją zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV, Human Papilloma Virus). Czasami zdarza się, że komórki naskórka są zainfekowane wirusem, jednak nie występują objawy kliniczne, gdyż HPV jest w postaci uśpionej. Co więcej, mogą się ujawnić w wyniku obniżenia odporności, nawet kilka miesięcy od zakażenia. Brodawki mogą istnieć pod różnymi postaciami w zależności od typu wirusa HPV, który je wywołał: brodawki zwykle (Verruca vulgaris), brodawki podeszwowe (Verruca plantaris), brodawki płaskie (Verruca plana) i kłykciny kolczyste (Condyloma acuminatum) to tylko niektóre z objawów klinicznych zakażenia HPV.
Zakażenie HPV rozprzestrzenia się przez bezpośredni kontakt. Przyjmuje się, że zakażonych jest ok. 7-10% populacji, a objawy manifestują się najczęściej u dzieci w wieku 12-16 lat. Bardziej narażone są osoby o obniżonej odporności, obficie pocące się, przebywające w środowisku wilgotnym i ciepłym.
Leczenie – zasady ogólne
Same brodawki są niegroźne i, co więcej, ok. 40% przypadków ustępuje samoistnie w ciągu 2 lat na skutek naturalnej odporności. Trzeba jednak pamiętać, że brodawki mogą też z czasem rosnąć i stawać się bardziej oporne na leczenie. Wielu pacjentów decyduje się na pomoc specjalisty również z powodów estetycznych (szczególnie gdy zlokalizowane są na dłoniach i twarzy) lub z powodu bólu (szczególnie na podeszwie stopy i pod paznokciem).
Leczenie kurzajek może być terapeutycznym wyzwaniem dla farmaceuty i lekarza pierwszego kontaktu, ponieważ nie istnieje jedna terapia, która byłaby skuteczna i zawsze prowadziła do pełnej remisji u każdego pacjenta. No właśnie, to co polecić?
Leczenie brodawek możemy podzielić na leczenie zachowawcze i inwazyjne. Wielu autorów twierdzi, że leczeniem pierwszego rzutu powinno być zachowawcze leczenie kwasem salicylowym. Jeśli okaże się ono nieskuteczne, to jako leczenie II rzutu wymieniana jest krioterapia, a w dalszej kolejności inne metody zabiegowe przeprowadzane w gabinecie dermatologicznym (leczenie III rzutu).
Leczenie zachowawcze
Jednym z najpopularniejszych sposobów postępowania w przypadku brodawek jest złuszczanie naskórka za pomocą kwasów: salicylowego, mlekowego lub trójchlorooctowego. Metaanaliza Cochrane opublikowana w 2011 r. wykazała, że kwas salicylowy jest skuteczniejszy niż placebo w odniesieniu do stopnia redukcji zmian (na podstawie 5 randomizowanych badań klinicznych, RR 1,60). Wymagany czas leczenia wynosił 6-12 tygodni. Z kolei dwa inne badania wykazały, że nie ma różnicy w skuteczności między krioterapią a miejscowym leczeniem mieszaniną kwasu salicylowego i mlekowego (RR 1,04).
Natomiast zaobserwowano, że połączenie wymrażania i terapii kwasowej było skuteczniejsze niż sama krioterapia (RR 1,24) lub same kwasy (RR 1,20). Czas leczenia wynosił 3 tygodnie. Według autorów metaanalizy, prosta terapia kwasowa jest zarówno skuteczna, tania, jak i bezpieczna, i nie ma dowodów na to, aby inne metody miały przewagę w stosunku do większego stopnia wyleczenia. Wadą metody keratolitycznej jest dość długi czas leczenia.
Aby zwiększyć skuteczność terapii kwasowej, należy poinformować pacjenta o prostych zasadach:
- przed zabiegiem należy namoczyć brodawkę w ciepłej wodzie, osuszyć, a następnie zedrzeć skórę pumeksem lub szorstką tkaniną,
- skórę wokół brodawki zabezpieczyć wazeliną lub pastą cynkową,
- nałożyć cienką warstwę płynu na brodawkę, uważając na zdrową tkankę,
- pozostawić płyn do wyschnięcia, a w przypadku kurzajki na podeszwie stopy, rozważyć zaklejenie plastrem,
- preparat zawierający kwasy stosować regularnie ok. 4-6 tygodni (nie przekraczać 8-12 tygodni),
- po leczeniu, stosować preparaty regenerujące skórę, np. maść propolisową.
Innym, nowym rozwiązaniem może być stosowanie plastrów zawierających kwas salicylowy. Taka postać dodatkowo zabezpiecza ranę, a przy tym jest skuteczna i bezbolesna. Jeśli terapia kwasowa okaże się nieskuteczna, innym sposobem leczenia miejscowego jest zastosowanie 5-fluorouracylu – cytostatyku, który hamuje wzrost wirusa HPV i zarażonych nim komórek. Jest szczególnie polecany w przypadku brodawek opornych na terapię kwasową. Metoda jest dość skuteczna, ale w miejscu aplikacji może powstać nadżerka wymagająca zagojenia. Produkt w postaci płynu aplikuje się 2-3 razy na dobę, maksymalnie przez 6 tygodni, i jest dostępny tylko z przepisu lekarza.
Z kolei dla miłośników naturalnych sposobów leczenia, ciekawą opcją terapeutyczną może okazać się glistnik jaskółcze ziele. Zawiera on enzymy, które rozmiękczają skórę, przez co wpływają na lepsze wchłanianie związków hamujących proliferację komórek. Najskuteczniejszy jest sok ze świeżo zerwanej rośliny, którym smaruje się kurzajkę kilka razy dziennie, omijając okolice zdrowej tkanki.
Leczenie inwazyjne
Do najbardziej popularnych metod inwazyjnych zaliczamy krioterapię. Zabieg wymrażania najczęściej przeprowadza się w gabinecie lekarskim i polega on na działaniu niską temperaturą (zazwyczaj ciekły azotem o temp. wrzenia -196°C). Przerwanie błon keratynocytów powoduje uwolnienie z komórek wirionów, które następnie atakowane są przez komórki układu immunologicznego.
Skuteczność zabiegu zależy od umiejscowienia kurzajki (łatwiejsze do usunięcia są brodawki dłoni niż stóp) i czasu trwania procedury (skuteczniejsza, ale i bardziej bolesna, jest metoda agresywna trwająca dłużej, bo ok. 10 sek.). Do pełnej skuteczności wymaganych jest kilka zabiegów. Badanie z 1995 r. wykazało, że średni czas leczenia wynosił 5,5 tyg., jeśli zabiegi prowadzone były z częstością cotygodniową, 9,5 tyg. jeśli były raz na 2 tyg. i 15 tyg., gdy raz na 3 tyg. Po 3 miesiącach kurzajki zniknęły u 43%, 37% i 26% badanych odpowiednio po zastosowaniu interwałów 1-, 2-, 3-tygodniowych. Należy pamiętać, że bezpośrednio po zabiegu, może pojawić się ból lub świąd, a rana goi się zazwyczaj pod postacią pęcherza lub drobnej ranki do kilkunastu dni.
Zabieg krioterapii może wykonać również w warunkach domowych za pomocą dostępnych w aptece aerozoli z mieszaniną eteru dimetylowego i propanu. Ze względu na niższą temperaturę (od -14 do -40°C) zabieg jest nieco bolesny, ale i mniej skuteczny. Jeśli brodawka zlokalizowana jest na stopie, aplikator należy trzymać ok. 40 sek., w pozostałych częściach ciała ok. 20 sek. Zabieg powtarza się codziennie przez 10-14 dni.
Inne metody inwazyjne są rzadziej stosowane, droższe i wymagają znieczulenia miejscowego. Chirurgiczne usunięcie kurzajki tzw. łyżeczkowanie jest obecnie metodą rzadziej stosowaną z względu na tworzenie się brzydkich blizn. Elektrokoagulacja z kolei wykorzystuje działanie prądu zmiennego o wysokiej częstotliwości. Wysoka temperatura na końcu elektrody (ok. 200°C) powoduje denaturację białkowych struktur i zniszczenie nieprawidłowej tkanki. Inną metodą jest laserowy zabieg usunięcia brodawki, który polega na zniszczeniu nieprawidłowej tkanki energią precyzyjnej wiązki lasera. Zabieg trwa ok. minuty i nie uszkadza sąsiadujących tkanek. Po zabiegu skóra goi się pod drobnym strupem i zazwyczaj nie powstaje blizna.
Bibliografia
1. Bacelieri R., Johnson S. Cutaneous warts: an evidence-based approach to therapy. Am Fam Physician. 2005;15;72(4):647-52.
2. Gibbs S., Harvey I. Topical treatments for cutaneous warts. Evid.-Based Child Health 2011;6(5):1606–1692.
3. Bourke J..F, Berth-Jones J., Hutchinson P.E. Cryotherapy of common viral warts at intervals of 1, 2 and 3 weeks. Br J Dermatol. 1995;132(3):433-6.
4. Kwok C.S., Gibbs S., Bennett C., Holland R., Abbott R. Topical treatments for cutaneous warts. Cochrane Database Syst Rev. 2012;12;(9):CD001781.
5. Kwok C.S., Holland R., Gibbs S. Efficacy of topical treatments for cutaneous warts: a meta-analysis and pooled analysis of randomized controlled trials. Br J Dermatol. 2011;165(2):233-46.
