Zajmowanie się starszą osobą to nie tylko pomoc w czynnościach pielęgnacyjnych, ale także wsparcie emocjonalne i uwzględnianie pasji seniora. Nawet gdy senior potrzebuje opieki, chce być samodzielny.
Wiele osób na pewnym etapie życia będzie opiekować się rodzicami. Opieka nad starszą osobą, zwłaszcza bliską, która staje się niesamodzielna, powoduje wiele trudnych i czasem sprzecznych emocji. Opiekunowie mogą czuć się przytłoczeni sytuacją i ciężarem odpowiedzialności. Należy zdać sobie sprawę z tego, że silne emocje związane z opieką nad bliską osobą są czymś zupełnie naturalnym. Postępująca starość kogoś, kto jest dla nas ważny, jest trudnym doświadczeniem. – Warto, by opiekunowie poszukali i zastosowali pewne rozwiązania, które pozwolą im uporządkować codzienne obowiązki. Efektem tego będzie poczucie odciążenia zarówno psychicznego, jak i fizycznego – tłumaczy Iwona Haak, psycholog, ekspert infolinii TENA.
Pielęgnacja i komfort
Pani Jolanta od pięciu lat opiekuje się swoją 84-letnią mamą, emerytowaną nauczycielką. Pani Zofia po przebytym kilka lat temu rozległym udarze mózgu, długotrwałej rehabilitacji, wciąż nie jest w stanie samodzielnie egzystować. Ma kłopoty z chodzeniem, spożywaniem posiłków, mówieniem, codzienną higieną, ponieważ na skutek choroby lewa strona ciała została sparaliżowana.
– Uważam to za naturalne, że zajmuję się teraz mamą. Kiedyś to ona mnie pielęgnowała. Poranne obowiązki polegają na utrzymaniu higieny osobistej, np. myciu, zmianie wkładek higienicznych. Pomagam jej w ubieraniu się, jedzeniu. Staram się jednak nie wyręczać mamy we wszystkim. Jeśli widzę, że ma dużo energii, chce samodzielnie zjeść zupę, dostosowuję się do sytuacji. Dzięki temu obie mamy satysfakcję: mama, bo mogła zrobić coś samodzielnie, a ja, ponieważ widziałam w jej oczach radość z postępów w usamodzielnianiu się – mówi pani Jolanta.
Dobra komunikacja
Opiekując się starszą osobą, należy pamiętać o życzliwości i wyrozumiałości. Ważne są też takie cechy jak: empatia, cierpliwość, odpowiedzialność, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Bywa, że osoba starsza popada we frustrację, zamyka się przed otoczeniem. Zdarza się nawet, że staje się agresywna.
– Czasami nie jest łatwo dojść do porozumienia z osobą starszą, ale nie należy irytować się, złościć czy okazywać litości. Jeśli senior wyczuje u nas złe emocje, wpłynie to niego negatywnie, będzie miał poczucie winy. Albo rozpłacze się i nie będzie chciał współpracować – przyznaje pani Jolanta.
W kontekście dobrej komunikacji trzeba pamiętać, aby rozmawiać twarzą w twarz z podopiecznym. W czasie rozmowy lepiej ograniczyć inne bodźce, takie jak radio czy telewizja, żeby nie rozpraszać uwagi seniora. Proces choroby czy starzenia się może być trudny, budzić lęk – warto spokojnie wysłuchać starszej osoby, nie przerywać jej. Jeśli uważamy, że postępowanie podopiecznego było nieracjonalne, zastanówmy się, skąd wynika to zachowanie. Można zaproponować inne rozwiązanie, ale należy powstrzymać się od pouczania.
Potrzeby opiekuna
Aby dobrze wykonywać rolę opiekuna należy nie tylko zrozumieć oczekiwania bliskiej osoby, ale także pamiętać o swoich potrzebach. Dzięki temu lepiej funkcjonuje się na co dzień, a starsza osoba nie odczuje rozdrażnienia opiekuna, które często spowodowane jest zwykłym przemęczeniem. Oto kilka wskazówek, które pozwolą uporządkować obowiązki.
Przede wszystkim należy stworzyć plan codziennych czynności. Dzięki dobrej organizacji łatwiej wygospodarować czas dla siebie, a podczas nieobecności – przekazać opiekę nad seniorem innej osobie.
Warto pogłębić swoją wiedzę dotyczącą opieki nad seniorem. Zakres obowiązków opiekuna jest różny, zależy bowiem od stanu zdrowia oraz możliwości osoby starszej. Do najczęstszych zadań opiekuna należy pomoc w codziennej higienie osobistej. W przypadku osób z nietrzymaniem moczu (NTM) ważna jest znajomość zasad pielęgnacji i dopasowanie odpowiednich produktów chłonnych, które ułatwią seniorowi funkcjonowanie.
Nie można rezygnować ze swoich potrzeb. Należy wygospodarować w ciągu dnia czas dla siebie: na odpoczynek, spacer, ulubiony sport, rozmowę z przyjacielem. To pomoże rozładować nagromadzony przez całą dobę stres. Należy także pamiętać o własnym zdrowiu. Nie wolno bagatelizować badań kontrolnych i wizyt lekarskich.
Zdarza się, że opieka nad seniorem wymaga zakupu dodatkowych środków pielęgnacyjnych, czy – jak w przypadku osób z NTM – środków chłonnych. Warto pomyśleć nad rozwiązaniami, które w jakimś stopniu odciążą domowy budżet. Można ubiegać się o refundację pieluchomajtek, pieluch anatomicznych, wkładów anatomicznych lub podkładów. Wystarczy poprosić lekarza o zlecenie na zaopatrzenie w środki pomocnicze dla bliskiej osoby.
Aktywny senior
Wciąż pokutuje przekonanie, że regularna aktywność fizyczna jest zarezerwowana dla ludzi młodych. Tymczasem aktywność nie tylko poprawi kondycję fizyczną seniora, ale także sprawi, że nabierze on energii. Pozytywnie wpłynie to też na jego życie towarzyskie. Oczywiście, aktywność musi być dostosowana do możliwości starszej osoby. Niektóre osoby z NTM rezygnują z uprawiania aktywności fizycznej, ponieważ obawiają się niekontrolowanego wyciekania moczu. Warto zapewnić podopiecznemu odpowiednie wkłady anatomiczne, które pozwolą seniorowi korzystać z uroków aktywności fizycznej. Osobom z NTM polecana jest technika Pelvicore – program ćwiczeń autorstwa światowej sławy fizjoterapeutki, prof. Kari Bo. Składa się z prostych ćwiczeń, które – regularne stosowanie – ujędrniają brzuch, zmniejszają i zapobiegają bólom krzyża oraz stawów, poprawiają postawę, wzmacniają mięśnie dna macicy, co zmniejsza objawy NTM.
Starszym osobom można też polecić nordic walking – jest łatwy i szybki do nauczenia się, mogą go uprawiać niemal wszyscy, bez względu na wiek. Regularne spacery z kijkami poprawiają sylwetkę. Na taki trening senior może wybrać się w towarzystwie innych osób, co korzystnie wpływa na psychikę. Znakomity dla osób starszych jest również aqua aerobic. Ćwiczenia w wodzie angażują większość mięśni, a równocześnie nie są przeciążające dla organizmu. Woda dobrze wpływa na kondycję stawów, w porównaniu z aerobikiem ich obciążenie jest mniejsze.
Sprawnym osobom, zwłaszcza tym, które mają nadwagę, bardzo polecana jest jazda na rowerze. Regularne przejażdżki pozwalają obniżyć poziom „złego” cholesterolu i podwyższyć poziom „dobrego”. Warto jednak podczas przejażdżki zadbać o bezpieczeństwo i zaopatrzyć się w kask.