Rynek farmaceutyczny 2017

Czas już na podsumowanie ubiegłego roku na rynku farmaceutycznym. Jakie były trendy jego rozwoju? Co się wydarzyło w poszczególnych segmentach i co to oznacza dla farmaceutów i pacjentów?

Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w raporcie IQVIA „Rynek farmaceutyczny w 2017 roku”, który ukazał się w styczniu.

Przede wszystkim po raz kolejny należy odnotować wzrost. W roku 2017 wartość tego rynku, liczona w cenach detalicznych, stanowiła 38,3 mld zł – to o 4,9 proc. (1,8 mld zł) więcej niż w poprzednim. Poszczególne segmenty rynku farmaceutycznego: rynek aptek otwartych, a w nim leki Rx oraz leki i produkty dostępne bez recepty, rynek sprzedaży wysyłkowych e-aptek oraz rynek szpitalny – wszystkie odnotowały przyrost wartości.

Warto zauważyć, że w porównaniu do roku 2012, kiedy zaczęła obowiązywać ustawa refundacyjna, powodująca spadek wartości rynku farmaceutycznego, przybyło na nim 10 mld zł. Ponad jedna czwarta tej kwoty została więc wygenerowana w ciągu minionych pięciu lat. (wykres 1., tabela 1.)

Tabela 1. Dynamika rynku farmaceutycznego w podziale na segmenty

		Zmiana rdr		Wzrost (mln zł, rdr)
Rynek aptek otwartych	leki Rx refundowane	2,0%	2,4%	244,7	431,7
	leki Rx nierefundowane	3,2%		187,0
	leki i produkty dostępne bez recepty (CH)	5,6%		722,9
Rynek sprzedaży wysyłkowych e-aptek		20,5%		79,4
Rynek szpitalny		10,4%		557,7
Źródło: IQVIA Pharmascope – 2017/11, IQVIA Dane Narodowe – 2017/11, IQVIA ePharmacy Tracker Poland – 2017/11

Apteki otwarte: witaminy i układ oddechowy

Wartość tego segmentu, liczona w cenach detalicznych, to 31,9 mld zł (18,4 mld zł – leki Rx, 13,5 mld zł – leki i produkty bez recepty). W stosunku do roku 2016 nastąpił wzrost o 3,8 proc. (czyli prawie 1,2 mld zł), przy czym dynamika ta dotyczyła głównie rynku bez recepty. Przyczyniła się do tego między innymi sprzedaż leków na przeziębienie w pierwszym kwartale roku.

Za wzrost wartości rynku Rx odpowiadają przede wszystkim leki z klasy terapeutycznej B: krew i układ krwiotwórczy. Spadek wartości nastąpił natomiast, jeśli chodzi m.in. o leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy (klasa L). Wiąże się to z przeniesieniem niektórych leków do aptek szpitalnych bądź obniżką cen wskutek wejścia na listy refundacyjne tanich odpowiedników leków oryginalnych. (wykres 2.)

Znacznie mniejszą niż w poprzednim roku kwotę wzrostu wygenerowały nierefundowane leki na receptę. Być może przyczynę tego stanowi nasycenie rynku doustnych leków przeciwzakrzepowych.

Również segment sprzedaży leków i produktów bez recepty odnotował wzrost wartości – o 5,6 proc., co oznacza o 723 mln zł więcej niż w roku poprzednim. To zasługa przede wszystkim witamin, minerałów, produktów stosowanych przy chorobach układu oddechowego oraz środków na trawienie i układ pokarmowy.

Apteki wysyłkowe: perspektywy rozwoju

E-apteki stanowią zaledwie 1,2 proc. rynku farmaceutycznego (466,2 mln zł), jednak odnotowały przyrost wartości aż o 20,5 proc. Ich sprzedaż dotyczy wyłącznie leków i produktów bez recepty – ta dynamika odzwierciedla więc przyrost sprzedaży w tym samym segmencie w aptekach stacjonarnych. Za wzrost wartości sprzedaży w e-aptekach w największej mierze odpowiadają witaminy i minerały oraz mleka dla dzieci. Trzecia pod względem wartości sprzedaży klasa: kosmetyki dla kobiet, znacznie zmniejszyła tempo wzrostu sprzedaży, czego powodem jest zapewne duży wybór tańszych marek. Wydaje się, że znaczna dynamika wzrostu wartości świadczy o tendencjach rozwojowych segmentu wysyłkowego.

Szpitale: leki innowacyjne

W tym segmencie przyrost wartości (liczonej w cenach producenta netto) osiągnął 10,4 proc. w stosunku do roku 2016. Prawie trzy czwarte rynku szpitalnego to programy lekowe i chemioterapia, choć w klasie ATC1 L – leki przeciwnowotworowe – stanowią prawie 100 proc. Właśnie do programów lekowych i chemioterapii najczęściej wprowadzane są drogie, innowacyjne leki, dlatego dynamika wzrostu wartości była w nich wyższa niż pozostałych leków. Przykładem tego mogą być choćby programy lekowe dotyczące chorób reumatoidalnych. (wykres 3., wykres 4.)

Sieć czy niezależna?

Na tle tych liczb można poczynić kilka dodatkowych obserwacji, związanych z wpływem na rynek farmaceutyczny regulacji prawnych czy też refundacyjnych. Jedną z nich jest nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne „Apteka dla Aptekarza”. Za wcześnie jeszcze, by w pełni ocenić jej skutki. Jednak od października 2017 liczba aptek w Polsce po raz pierwszy od dawna zaczęła spadać i spadek ten utrzymał się w kolejnych miesiącach, mimo że w listopadzie ciągle było ich o 208 więcej niż rok wcześniej. Można więc przypuszczać, że to właśnie nowa regulacja odwróciła dotychczasowy trend wzrostu.

Zmieniła się również struktura aptek: zmniejszyła się liczba aptek niezależnych, a przybyło aptek sieciowych. Największe sieci to Dbam o Zdrowie, Dr. Max i APTEKA cef@rm 36,6. (wykres 5.)

Średni miesięczny obrót apteki w listopadzie 2017 to 178 tys. zł. Oznacza to nieznaczny spadek w stosunku do poprzedniego roku, również w segmencie Rx refundowanych, co można tłumaczyć tym, że częściej niż w roku 2016 dochodziło w tym okresie do substytucji leków. Ciągle jednak nie jest to znaczące zjawisko, ponieważ dotyczy zaledwie 2,7 proc. w ujęciu ilościowym. (wykres 6.)

Pacjent i lekarz

Nieznacznie spadł udział wydatków pacjenta w całkowitym koszcie leków na receptę, zarówno refundowanych, jak i nierefundowanych – wynosi obecnie 55,6 proc. Jednak nieco drożej – o 2,1 proc. w stosunku do poprzedniego roku – pacjent płaci za jedno opakowanie produktu, zarówno na receptę, jak i bez niej. Kosztuje go ono średnio 12,9 zł.

W roku 2017 lekarze ordynowali leki prawie 475 mln razy. Ta całkowita liczba pojedynczych ordynacji była mniejsza o 2 mln niż rok wcześniej. Nie dotyczy to jednak wszystkich klas leków: w ATC1 R (układ oddechowy) liczba ordynacji wzrosła o 0,5 mln, czego powodem był fakt wprowadzenia do refundacji leków w postaci aerozolu do nosa ze składnikiem mometasone. (wykres 7.)