zapalenie zatok czy przeziębienie
fot. fotolia

Zapalenie zatok czy przeziębienie

Górne drogi oddechowe, a zwłaszcza jama nosowa i zatoki, zapewniają bezpieczeństwo funkcjonowania całego szlaku dróg oddechowych. Badania epidemiologiczne wskazują, że u 85 proc. chorych z nieżytem nosa obserwuje się objawy ze strony zatok przynosowych.

Błona śluzowa zatok przynosowych, podobnie jak w nosie, posiada samooczyszczający się mechanizm śluzowo-rzęskowy, który nawilża i zbiera zanieczyszczenia z nabłonka oraz wytwarza duże ilości wydzieliny śluzowej. Każda infekcja wirusowa wywołuje stan zapalny i obrzęk błony śluzowej nosa i zatok przynosowych upośledzający drożność połączenia zatok z jamą nosową.

Przyczyny infekcji

Przy częściowo lub całkowicie zamkniętej zatoce i patologicznym tworzeniu wydzieliny, mechanizm transportu śluzowo-rzęskowego zamiera. W przypadku braku lub zmniejszonej wentylacji niedobory tlenu prowadzą do powstania kwaśnego środowiska w zatokach przynosowych, przez co wydzielina staje się bardziej lepka, a ruchy rzęsek – wolniejsze. Zbierająca się wydzielina staje się pożywką dla bakterii, a wilgotność i temperatura w jamach zatok dodatkowo sprzyjają nadmiernemu rozwojowi zarówno fizjologicznej, jak i patologicznej flory bakteryjnej.

Przyczyną ostrych infekcji dróg oddechowych są w 90-95 proc. wirusy (rhinowirusy, adenowirusy, koronawirusy i wirusy grypy), a tylko w 5-10 proc. bakterie (dwoinki zapalenia płuc – Streptococcus pneumoniae lub pałeczki hemofilne – Haemophilus influenzae).

Objawy

Głównym objawem choroby są uciążliwe bóle zatok. Lokalizacja bólu wynika ściśle z tego, która zatoka objęta jest procesem zapalnym. Uczucie ucisku w okolicy czoła wskazuje na zapalenie zatok czołowych, procesowi zapalnemu zlokalizowanemu w zatokach szczękowych towarzyszy ból zębów, górnej szczęki oraz policzków. Infekcja zatok sitowych objawia się obrzękiem powiek i okolic oczu. Jeśli stan zapalny dotyczy zatok klinowych, charakterystycznymi objawami są bóle ucha i szyi.

Do najczęstszych dolegliwości ostrego zapalenia zatok należy zaliczyć: niedrożność przewodów nosowych, obfitą, śluzową lub ropną wydzielinę z nosa, przewlekły kaszel i chrząkanie. Dokuczliwymi objawami choroby są także: silne bóle głowy (szczególnie nasilone rano i przy pochylaniu), uczucie rozpierania lub ucisku twarzy, szczególnie w rejonie oczu, czoła i nasady nosa. Oddychanie przez nos jest utrudnione albo niemożliwe. Często trudności z oddychaniem połączone są z zaburzeniami węchu i smaku. Infekcja zatok może skutkować także stanem podgorączkowym lub gorączką.
Jeżeli objawy trwają od 7 do 10 dni, chorobę określa się jako przeziębienie lub ostre wirusowe zapalenie jam nosowych i zatok przynosowych. Jeżeli trwa powyżej 10 dni, ale krócej niż 12 tygodni, określa się ją jako ostre niewirusowe zapalenie jam nosowych i zatok przynosowych – co może sugerować nadkażenia bakteryjne. Stan przewlekły – to stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, utrzymujący się co najmniej 12 tygodni.

Nieleczone zapalenie zatok prowadzi do utrzymywania się stanu zapalnego, a ten powoduje złe samopoczucie i zmiany w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Pogłębiający się proces zapalny w obrębie zatok czołowych lub sitowych grozi zapalnym obrzękiem powiek, upośledzeniem ostrości wzroku, a w konsekwencji nawet ślepotą.

Leczenie

Gdy zdiagnozowano powirusowe ostre zapalenie zatok przynosowych obok leczenia objawowego należy zastosować kurację glikokortykosteroidem donosowym, a przy braku poprawy po 14 dniach, rozważyć konsultację laryngologiczną.

Bardzo ważnym aspektem jest także usunięcie zalegającej wydzieliny, gdyż jej obecność nie dość, że powoduje blokadę ujścia zatok to zmniejsza skuteczność leków o działaniu miejscowym. Z tego względu zalecane jest płukanie jam nosa roztworem soli fizjologicznej bądź soli morskiej. Zabieg ten usprawnia transport rzęskowy, a tym samym odblokowuje fizjologiczną drogę ewakuacji śluzu – przywracając komfort oddychania i skracając czas trwania choroby.

Stwierdzenie bakteryjnego ostrego zapalenia zatok przynosowych wymaga zawsze konsultacji lekarskiej. Niezależnie od decyzji lekarza w sprawie antybiotyku, zawsze rekomendowana jest terapia w połączeniu z donosowym glikokortykosteroidem i leczeniem objawowym.

Do zmniejszenia obrzęku błony śluzowej nosa i zatok stosuje się miejscowo krople o działaniu przeciwobrzękowym. Stosowanie preparatów obkurczających powinno się ograniczać do 3-4 dni, gdyż po długotrwałym ich stosowaniu błona śluzowa może ulec uszkodzeniu, czego skutkiem może być atrofia. Zwykle leczenie trwa 7-14 dni.

W przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych leczenie obejmuje także płukanie nosa roztworami soli przez wiele tygodni (6-8 i więcej). Można stosować antybiotykoterapię zazwyczaj przez dwa tygodnie, a w razie powolnej poprawy przedłużyć na następne dwa tygodnie. Glikokortykosteroidy donosowe należy podawać dzieciom z potwierdzoną alergią.

Fitoterapia

Jednym z dynamiczniej rozwijających się kierunków jest niewątpliwie fitoterapia, polegająca na wykorzystaniu w terapii naturalnych roślinnych substancji czynnych. Europejskie wytyczne na temat zapalenia nosa i zatok przynosowych oraz polipów nosa EPOS 2012 (ang. European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps) wskazują na korzyści płynące z zastosowania substancji pochodzenia roślinnego w leczeniu uzupełniającym zapalenia zatok przynosowych, zwłaszcza w ostrej postaci.

Preparaty roślinne o wysokiej zawartości flawonoidów wykazują szczególnie silne właściwości w zakresie rozrzedzania śluzu, hamowania zapaleń, przeciwdziałania wirusom i bakteriom. W wyniku procesów chemicznych aktywują one kanał transportowy jonów chlorkowych, zawarty w komórkach rzęsek w śluzówce dróg oddechowych. Dzięki temu rzęski mogą wykonywać właściwe dla nich ruchy, co sprawia, że ciągliwy śluz jest odprowadzany do gardła, a nos przestaje być zatkany, osłabiając uciskający ból głowy.

Stanowią one efektywne uzupełnienie do terapii objawowej i antybiotykowej stosowanej w przypadku zapalenia zatok przynosowych. Połączenie pięciu roślin, składające się z kwiatu pierwiosnka z kielichem kwiatowym, ziela szczawiu, kwiatu bzu czarnego i ziela werbeny i korzenia goryczki zawiera cały szereg różnych bioflawonoidów.

Kwiat pierwiosnka (łac. Primulae flos) zawiera saponiny triterpenowe, znaczną ilość flawonoidów i karotenoidów (gossypetyna, rutyna, izokwercetyna), glikozydy fenolowe, olejek lotny. Saponiny działając drażniąco na błonę śluzową powodują zwiększenie wydzielania rzadkiego śluzu, a obniżając napięcie powierzchniowe ułatwiają penetrację wody w struktury śluzu. Składniki olejku (salicylan metylu) wykazują aktywność przeciwzapalną. Wyciągi z pierwiosnka działają także przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, immunomodulująco i sekretolitycznie.

Ziele szczawiu (łac. Rumicis herba) zawiera związki flawonoidowe, fenolokwasy, garbniki, kwasy organiczne (kwas szczawiowy). Kwasy fenolowe, zwłaszcza kwas galusowy i ferulowy, charakteryzują się działaniem przeciwbakteryjnym oraz przeciwwirusowym, surowiec ma ponadto udowodnione właściwości sekretolityczne. Hiperozyd i kwercetyna działają przeciwzapalnie.
Kwiat bzu czarnego (łac. Sambuci flos) to surowiec flawonoidowy (naringenina, rutozyd), bogaty także w kwasy fenolowe: kwas ferulowy, chlorogenowy i ich glikozydy oraz olejek eteryczny. Kwiaty bzu czarnego dzięki wysokiej zawartości rutozydu zwiększają elastyczność oraz obniżają przepuszczalność naczyń włosowatych. Obecne doniesienia wskazują na działanie sekretolityczne surowca, wykorzystywane w nieżytach błony śluzowej górnych dróg oddechowych.

Ziele werbeny (łac. Verbenae herba) bogate jest w glikozydy irydoidowe (werbenalina, apigenina), glikozydy fenolowe (werbaskozyd), flawonoidy, śluz oraz olejek eteryczny. Irydoidy działają przeciwzapalnie, antybiotycznie, werbaskozyd wykazuje aktywność przeciwbakteryjną i przeciwwirusową, działają przeciwzapalnie. Surowiec o aktywności sekretolitycznej i immunomodulującej.
Korzeń goryczki (łac. Gentianae radix) zawiera ciała gorzkie, pochodne ksantonu i węglowodany – ma udowodnione działanie przeciwzapalne.

Preparaty roślinne, zgodnie z EPOS 2012, są skutecznym elementem terapii wszystkich postaci ostrego zapalenia zatok przynosowych. Trzeba jednak zwrócić uwagę, aby był to produkt o statusie leku OTC, który ma udowodnioną skuteczność i bezpieczeństwo. Rekomendacje wspominają o fitoterapii, a nie o suplementacji i uzupełnieniu diety, dlatego tak ważny jest status stosowanego preparatu pochodzenia naturalnego.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza