żeń-szeń
fot. fotolia

Żeń-szeń

Żeń-szeń – roślina lecznicza uznawana za panaceum jest od wieków stosowana w medycynie wschodniej, z powodzeniem wykorzystuje się ją także w medycynie zachodniej.

W lecznictwie jako surowiec farmaceutyczny wykorzystywany jest korzeń żeń-szenia, choć związki czynne obecne są także w liściach. Specyficzna struktura kłącza przypominająca ludzką sylwetkę stała się zaczątkiem nazwy rośliny. Chińska nazwa renshen oznacza człowieka-korzeń. Panax pochodzi od łacińskiego słowa panaceum, co odnosi się do jego historycznego wykorzystania w wielu schorzeniach. Chińczycy traktowali ten surowiec jako odżywkę, źródło siły oraz afrodyzjak. Początkowo stosowanie żeń-szenia było zastrzeżone dla cesarza i jego dworu.

Około 2 tysięcy lat temu żeń-szeń zaczęto podawać żołnierzom chińskim, aby szybko odzyskiwali siły po walkach i powracali do zdrowia po doznanych urazach. Do Europy żeń-szeń trafił dzięki arabskiemu żołnierzowi Ibn Cordobie, popularny stał się jednak dopiero w XIII w. dzięki Marco Polo. W czasach Oświecenia był to bardzo drogocenny surowiec, który był sprzedawany na wagę w cenie złota, w stosunku 1:1.

Cenny korzeń

Jednym z najstarszych surowców farmaceutycznych wykazujących wielokierunkowe działanie farmakologiczne jest rodzaj Panax z rodziny Araliaceae, który liczy około 20 gatunków. Najbardziej znanym gatunkiem żeń-szenia jest Panax ginseng, który w stanie naturalnym występuje w lasach Półwyspu Koreańskiego, północno-wschodnich Chinach, Japonii oraz północno-wschodniej Syberii. Do znanych gatunków żeń-szenia należą także: Panax quinqefolium, P. japonicus, P. pseudoginseng, P. zingiberensis czy P. vietnamensis.

Istnieją dwie odmiany żeń-szenia: biały i czerwony. Sposób obróbki surowca pozwala uzyskać pigmenty determinujące jego zabarwienie. Biały żeń-szeń jest produkowany przez zebranie korzeni i ich suszenie na słońcu, natomiast żeń-szeń czerwony uzyskuje się przez sparzenie surowca, a następnie jego wysuszenie. Zawartość związków czynnych jest zależna od odmiany surowca, a także od czasu jego wzrostu – im jest on dłuższy tym większa jest zawartość substancji czynnych i dopiero 4-6-letnie egzemplarze mogą stanowić źródło surowca farmaceutycznego: korzenia (Ginseng radix) lub korzenia z zielem (Ginseng radix cum herba).

Działanie

Panax ginseng zawiera glikozydy triterpenowe, powszechnie nazywane ginsenozydami, a także aminokwasy, alkaloidy, fenole, białka, fitosterole, kwasy organiczne oraz witaminy B1 i B6. Aktywność biologiczna ginsenozydów wykazuje korzystne działanie w schorzeniach układu krążenia, zaburzeniach funkcjonowania układu immunologicznego i nerwowego. Związki czynne mają działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne oraz immunomodulujące. Najnowsze badania potwierdzają hipotezę mówiącą o aktywacji ginsenozydów poprzez działanie mikroflory jelitowej przeprowadzającej procesy deglikozylacji i estryfikacji. Propanaksadiol i propanaksatriol, będące związkami glikozydowymi ulegają estryfikacji z kwasami: stearynowym, oleinowym i palmitynowym, a następnie transportowane są do tkanek docelowych. Niektóre glikany i peptydy izolowane z korzenia żeń-szenia działają hipoglikemizująco. Przeprowadzono badania, które wykazały, że liście i owoce żeń-szenia zawierają więcej ginsenozydów aniżeli korzenie, przez co silniej wpływają na redukcję stężenia glukozy. Zmiany te są związane ze zwiększoną ekspresją genu odpowiedzialnego za metabolizm glukozy, a także ze wzrostem ekspresji jądrowych receptorów PPAR (peroxisome proliferator-activated receptors), odpowiedzialnych za zwiększoną wrażliwość tkanki tłuszczowej, wątroby i mięśni na insulinę.

Suplementacja ekstraktem z żeń-szenia reguluje również metabolizm lipidów, obniżając stężenie frakcji LDL cholesterolu i trójglicerydów oraz podwyższając stężenie frakcji HDL w surowicy. Ginsenozydy mają również właściwości antyoksydacyjne, czego dowodzi badanie przeprowadzone na ochotnikach, którzy przez cztery tygodnie przyjmowali ekstrakt z żeń-szenia azjatyckiego. U osób tych oznaczone zostały wskaźniki stresu oksydacyjnego, a także zaobserwowano obniżenie poziomu wolnych rodników, peroksydacji lipidów oraz podwyższenie poziomu zredukowanego glutationu. Ginsenozydy posiadają również właściwości przeciwnowotworowe, związane z hamowaniem procesu angiogenezy (unaczynienia guza) oraz zwiększeniem aktywacji komórek NK (natural killers) biorących udział w walce z komórkami nowotworowymi.

W stanach przemęczenia

Żeń-szeń często określany jest jako adaptogen. Wykazano działanie stymulujące ośrodkowy układ nerwowy, które przejawia się zwiększonym wydzielaniem noradrenaliny, serotoniny i kortykoliberyny oraz wzrost odporności na stres fizyczny. Efekt leczniczy korzenia żeń-szenia polega na działaniu wzmacniającym i podnoszącym wydolność organizmu w stanach przemęczenia i osłabienia. Surowiec ten poprawia także koncentrację oraz jest pomocny w stanach rekonwalescencji. Żeń-szeń wpływa na aktywność układu siateczkowo-śródbłonkowego, co ma istotne znaczenie w procesach fagocytozy bakterii, wirusów oraz zużytych erytrocytów przeprowadzanych przez makrofagi. Przeprowadzono badania, które wykazały iż ekstrakt z żeń-szenia przyjmowany w dawce 400 mg dziennie może mieć korzystny wpływ na zapobieganie występowaniu przeziębienia, a także łagodzić jego przebieg. W przypadku osób szczepionych przeciw grypie, a przyjmujących preparaty z żeń-szeniem poziom przeciwciał po szczepieniu był także wyższy aniżeli u osób, które przyjmowały placebo.

Duże znaczenie mają również makrofagi wątrobowe, nazywane komórkami Kupffera, które odpowiadają za usuwanie toksyn i metabolitów z krwiobiegu. Żeń-szeń zwiększa ich aktywność, dzięki czemu korzystnie wpływa na czynność wątroby, a także zwiększa syntezę białek w jej obrębie. Ginsenozydy wpływają także na funkcjonowanie układu rozrodczego – zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Wywierają one wpływ na nabłonek pochwy, który jest podobny do działania estrogenu i zapobiega zmianom atroficznym w obrębie tkanek, które występują w okresie menopauzalnym. U mężczyzn stwierdzono natomiast korzystny wpływ na wywołanie i wzmocnienie erekcji, a także na zwiększenie liczebności plemników w nasieniu. Żeń-szeń jest od dawna stosowany w krajach Dalekiego Wschodu jako środek zwiększający potencję. Dlatego też, jeśli obniżone libido jest wynikiem zmęczenia, stresu, przepracowania, wtedy zastosowanie preparatu z żeń-szeniem może pozytywnie wpłynąć na kondycję seksualną.

Przeciwwskazania

Korzeń żeń-szenia dawkowany jest w standaryzowanych na zawartość ginsenozydów ekstraktach (maksymalnie 2 g/ dobę). Czas trwania kuracji powinien trwać nie krócej niż osiem tygodni i nie dłużej niż trzy miesiące bez przerwy. Stosowanie preparatów z żeń-szenia może powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia snu, bóle głowy oraz hiperkortyzolemię, a wymienione dolegliwości są bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania preparatów z żeń-szeniem. Surowiec ten wchodzi również w interakcję z preparatami hormonalnymi (przyspiesza ich metabolizm) oraz kofeiną (wywołuje nadmierne pobudzenie, wzmożoną potliwość, nieregularny rytm serca).

Niebezpieczne jest również stosowanie preparatów z żeń-szeniem przez pacjentów przyjmujących leki przeciwdepresyjne, inhibitory monoaminooksydazy, gdyż nasila ich działanie powodując psychoaktywną stymulację oraz wystąpienie symptomów grypopodobnych (dreszcze, bóle głowy, bezsenność). Równoczesne stosowanie żeń-szenia z preparatami przeciwnadciśnieniowymi (amlodypina, kaptopril, diltiazem) niweluje ich działanie. Do nasilenia działania hipoglikemizującego dochodzi w przypadku połączenia z lekami przeciwcukrzycowymi: insuliną, metforminą, akarbozą czy pochodnymi sulfonylomocznika. Wobec leków przeciwzakrzepowych istnieje ryzyko obniżenia ich stężenia we krwi.

Żeń-szeń w kosmetykach

Wyciąg z Panax ginseng jest także surowcem wykorzystywanym w produkcji kosmetyków: kremów przeciwstarzeniowych oraz preparatach do pielęgnacji skóry głowy w przypadku wypadania włosów i problemów związanych z łysieniem. Silne działanie przeciwzmarszczkowe i przeciwstarzeniowe związane jest z wpływem na dotlenienie i ukrwienie skóry, a także pobudzeniem procesu odnowy jej komórek. Zszarzała cera ulega zaróżowieniu, wygładzeniu i sprawia wrażenie młodszej. Ginsenozydy poprawiają również mikorcyrkulację składników odżywczych, a w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji włosów wzmacniają ich macierz. Żeń-szeń można odnaleźć również w składzie kosmetyków antycellulitowych i ujędrniających.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza