fot. fotolia

Łuszczyca nie chce się poddać!

Na rynku niemal co roku pojawiają się nowe leki przeciw łuszczycy, ale w pełni skutecznego środka wciąż nie wynaleziono. Łuszczyca nie chce dać się pokonać, mimo że preparaty są coraz skuteczniejsze.

Łuszczyca jest chorobą zapalną skóry o przewlekłym i nawrotowym przebiegu, dotyczącą około 2 proc. populacji. Występuje z podobną częstotliwością zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Pojawia się w każdej grupie wiekowej i jest uwarunkowana genetycznie, o dziedziczeniu prawdopodobnie wielogenowym. Ryzyko wystąpienia łuszczycy u dziecka, którego jedno z rodziców ma tę chorobę, wynosi 16 proc. Jeśli oboje rodzice chorują, ryzyko wzrasta do około 70 proc. Najczęściej łuszczyca występuje w populacji Europejczyków i białoskórych Amerykanów, rzadziej u osobników czarnoskórych, prawie w ogóle nie występuje u amerykańskich Indian.

Łuszczyca – rodzaje

Rozróżniamy dwa typy łuszczycy: pierwszy ujawnia się przed 40. r.ż., charakteryzuje się rozległymi zmianami, krótkimi remisjami choroby, zwykle występuje rodzinnie; drugi typ pojawia się po 55. roku życia, w tym przypadku zmiany są mniej rozległe, okresy bezobjawowe są długie, brak też ewidentnego wywiadu rodzinnego. W rozwoju choroby duże znaczenie mają czynniki wyzwalające, takie jak: infekcje wywołane przez paciorkowce β-hemolizujące (zapalenie migdałków, zakażenia przewodu pokarmowego), szczepienia, zaburzenia hormonalne, metaboliczne i endokrynopatie, a także urazy mechaniczne, zadrapania, skaleczenia, rany chirurgiczne, alkohol, stres, substancje odurzające, niektóre leki, np. β-blokery, interferon-α, sole litu, glikokortykosteroidy, leki przeciwmalaryczne, niesteroidowe leki przeciwzapalne.

W praktyce klinicznej najczęściej występuje łuszczyca zwykła. Zmiany o charakterze czerwonych grudek mogą pojawiać się na całym ciele, choć zwykle lokalizują się na łokciach, kolanach, w okolicy krzyżowej oraz w obrębie owłosionej skóry głowy. Grudki są wyraźnie odgraniczone od otoczenia. Wykwity mogą być różnej wielkości, początkowo wielkości łebka od szpilki, w miarę upływu czasu obserwuje się rozległe blaszki łuszczycowe, pokryte nawarstwionymi łuskami o barwie srebrzystej i białej. W obrębie owłosionej skóry może występować nasilone złuszczanie, które zwykle nie doprowadza do łysienia.

Procesem chorobowym mogą być też objęte płytki paznokciowe, co prowadzi do ich pogrubienia, hiperkeratozy podpaznokciowej, pobruzdowania, punkcikowatych wgłobień, tzw. naparstkowania, oraz zmiany zabarwienia w postaci żółto-brunatnych plam, zwanych olejowymi. Plamy olejowe odpowiadają grudkom łuszczycowym w obrębie łożyska paznokcia. Zmiany paznokciowe mogą towarzyszyć zmianom skórnym lub występować wyłącznie jako łuszczyca paznokci.

Zmiany łuszczycowe w obrębie fałdów skórnych i okolicy odbytu są zwykle rozległe i mają charakter wysiękowy (łuszczyca brudźcowa). Mogą się pojawiać również na narządach płciowych i w obrębie przewodów słuchowych zewnętrznych.

Łuszczyca obejmuje też stawy, co może prowadzić nawet do trwałego inwalidztwa. Zajęcie stawów może towarzyszyć zarówno łuszczycy zwykłej, jak i krostkowej. Określane jest jako seronegatywne zapalenie stawów u pacjenta z łuszczycowymi zmianami skórnymi lub paznokciowymi. Dotyczy pojedynczych stawów i ma charakter asymetryczny. Wyróżnić można łuszczycę stawową typu dystalnego, zajmującą niesymetrycznie stawy międzypaliczkowe rąk i stóp, łuszczycę stawową typu zniekształcającego, zajmującą liczne stawy i kręgosłup oraz łuszczycę typu reumatoidalnego zapalenia stawów, o podobnych zniszczeniach jak w reumatoidalnym zapaleniu stawów, ale o częstszym zajęciu kręgosłupa i asymetrii zmian stawowych.

Szczególnym przypadkiem łuszczycy jest odmiana krostkowa. To jedna z najcięższych postaci tej choroby. Stymulowana jest zakażeniami lub lekami, niekiedy może przebiegać z wysoką temperaturą i ogólnym złym stanem pacjenta. Ze względu na możliwe powikłania i zagrożenie życia ta postać choroby powinna być bezwzględnie leczona w warunkach szpitalnych.

Właściwa diagnoza i przygotowanie

Rozpoznanie łuszczycy ustala się zwykle na podstawie obrazu klinicznego. W przypadkach wątpliwych można wykonać biopsję i poddać wycinek badaniu histopatologicznemu. Umożliwia to najczęściej postawienie jednoznacznej diagnozy.

W rozpoznaniu różnicowym uwzględnia się łojotokowe zapalenie skóry, wyprysk pieniążkowaty, grzybicę skóry gładkiej, przyłuszczyce, liszaj płaski, łupież różowy Gilberta, grzybice, wyprysk.

Niezwykle istotne jest wyeliminowanie wszelkich wewnątrzustrojowych ognisk infekcji, np. po ekstrakcji zębów zgorzelinowych czy leczeniu przewlekłych stanów zapalnych (m.in. w obrębie zatok obocznych nosa, gardła, dróg rodnych, przewodu pokarmowego).

Pacjenci przed rozpoczęciem leczenia powinni mieć wykonane niezbędne badania obrazowe, takie jak RTG klatki piersiowej, zatok, pantomogram szczęk, oraz laboratoryjne w celu oceny stanu narządów wewnętrznych oraz wyeliminowania ognisk infekcji. W przypadku dolegliwości ze strony stawów wykonuje się RTG stawów, należy uwzględnić również konsultację reumatologa.

Łuszczyca leczona miejscowo – podstawa terapii

Początkowo stosuje się preparaty usuwające łuskę, to znaczy maści zawierające 5-10% kwas salicylowy, który oddzielając łuski, ułatwia penetrację innych leków. Następnie podaje się leki zmniejszające nadmierną proliferację naskórka, takie jak maści salicylowo-siarkowe, dziegcie, cygnolinę, glikokortykosteroidy, pochodne witaminy D, retinoidy.

Preparaty dziegciowe to pochodne smoły węglowej, stosowane w leczeniu łuszczycy już od wielu lat. Mają działanie redukujące, jednak ze względu na nieprzyjemny zapach, brudzenie odzieży oraz ewentualny potencjał rakotwórczy są praktycznie niedostępne.

Cygnolina

Preparat z cygnoliną stosowany jest na zmiany skórne w tzw. terapii minutowej, we wzrastających stężeniach oraz w wydłużanym stopniowo czasie. Ma działanie drażniące, dlatego leczenie rozpoczyna się od niewielkich stężeń leku – od 0,05%, dochodząc do 2% Im większe stężenie, tym krótszy powinien być początkowy czas aplikacji leku na skórze. Ogniska zmienione chorobowo pokrywa się maścią 1–2 razy dziennie na 10, 20 lub 30 minut, następnie zmywa się je wodą z mydłem i nakłada preparaty natłuszczające. Nie należy stosować środków z cygnoliną na twarz oraz w okolicach zgięć stawowych. Mechanizm działania cygnoliny polega na hamowaniu syntezy DNA i tworzeniu wolnych rodników tlenowych. Cygnolina barwi zdrową skórę, ubrania i pościel na brązowo-purpurowy kolor, jest jednak bardzo skuteczna.

Glikokortykosteroidy

Są to jedne z najbardziej popularnych i lubianych przez pacjentów leków. Mają działanie przeciwzapalne, zmniejszają zaczerwienienie i złuszczanie oraz wygładzają zmiany. Niestety, dość szybko skóra przestaje reagować na te leki i następuje nawrót choroby. Nie wolno stosować ich w obrębie twarzy ze względu na ciężkie powikłania, takie jak Dermatitis perioralis, Dermatitis periorbicularis, trądzik różowaty, zaniki skóry. Należy ograniczyć ich użycie w okolicach genitaliów, zgięć stawowych i szyi. Nie można nakładać ich na rozległe powierzchnie skóry ze względu na możliwe wchłanianie i wystąpienie ogólnoustrojowych działań niepożądanych oraz posterydowych zaników skóry. Długotrwałe stosowanie tych preparatów może powodować częstsze nawroty choroby, nasilenie zmian po ich odstawieniu (efekt z odbicia), a także wysiew groźnej łuszczycy krostkowej.

Analogi witaminy D

Dostępne są kalcypotriol, kalcytriol i takalcytol. Działają one przez receptory witaminy D obecne na komórkach naskórka, zmniejszając ich proliferację, a tym samym – grubość zmian i stopień złuszczania. Leki te nie brudzą odzieży, są bezwonne i bezbarwne. Powinno się je aplikować dwa razy dziennie na nie więcej niż 30 proc. powierzchni ciała (kalcypotriol i kalcytriol) oraz raz dziennie i na mniej niż 10 proc. powierzchni ciała (takalcytol). Niekiedy po ich zastosowaniu obserwuje się objawy niewielkiego, przemijającego podrażnienia. Dostępne są też preparaty łączone, zawierające kalcypotriol z betametazonem.

Retinoidy

Najczęściej stosuje się tazaroten w stężeniu 0,05% i 0,1%. Lek dobrze sprawdza się w przypadku grubych, nawarstwionych ognisk na tułowiu, kończynach i skórze owłosionej. Nie wolno podawać go pacjentkom w ciąży oraz w okresie laktacji. Podobnie jak pozostałe preparaty może wywołać miejscowe podrażnienie.

Światłolecznictwo

Latem u pacjentów z łuszczycą zmiany skórne niekiedy ustępują lub są mniej nasilone dzięki promieniowaniu ultrafioletowemu, które ma lokalne działanie immunosupresyjne. Stąd jedną z najbardziej popularnych metod leczenia tej choroby jest terapia światłem. Pacjenci zgłaszają się na naświetlania zmienionych łuszczycowo powierzchni skóry 2-3 razy w tygodniu, uzyskując zwykle doskonałe efekty. Terapia trwa kilka tygodni. Leczenie jest stosunkowo bezpieczne, pozbawione wielu niepożądanych efektów terapii systemowej.

W terapii tej używa się lamp emitujących promieniowanie ultrafioletowe w zakresie UVB (280-320 nm), najczęściej selektywnie 311 nm, oraz UVA, łącznie z podaniem doustnie psoralenów – leków fotoaktywowanych w skórze promieniowaniem ultrafioletowym (tzw. fotochemoterapia – PUVA). Bardzo korzystne efekty, zwłaszcza w postaciach z rozległymi zmianami i nasiloną hiperkeratozą, uzyskuje się przy łączeniu fotochemoterapii z retinoidami.

Fototerapia przeciwwskazana jest w przypadkach zespołu znamion atypowych, dodatniego wywiadu w kierunku czerniaka i raków skóry, zaćmy, padaczki.

Retinoidy

Są to syntetyczne pochodne kwasu witaminy A, np. acytretyna, używane w leczeniu rozległej łuszczycy z nasiloną hiperkeratozą. Lek stosuje się w dawce 0,25-0,5 mg/kg mc. W trakcie terapii należy monitorować poziom trójglicerydów oraz parametry wydolności wątroby i nerek w surowicy krwi. Acytretyna jest lekiem z wyboru w przypadku łuszczycy krostkowej, stosuje się go też w łuszczycy stawowej oraz w erytrodemii łuszczycowej, kiedy stan zapalny zajmuje ponad 90 proc. powierzchni całego ciała, a także w bardzo nasilonej łuszczycy paznokci. Retinoidy są przeciwwskazane w ciąży z uwagi na ich działanie teratogenne. Dlatego też nie stosuje się ich u kobiet w wieku rozrodczym, zwłaszcza bez skutecznej antykoncepcji, która musi być stosowana do dwóch lat po zakończeniu leczenia.

Metotreksat

To lek o działaniu cytostatycznym, stosowany w przypadku łuszczycy stawowej i innych ciężkich postaciach łuszczycy. Może być podawany domięśniowo lub doustnie raz w tygodniu. Następnego dnia po zażyciu leku zaleca się przyjęcie kwasu foliowego. Przed terapią trzeba wykluczyć wszystkie możliwe ogniska infekcji. W trakcie leczenia należy monitorować morfologię krwi obwodowej oraz parametry wydolności wątroby i nerek. Jest również przeciwwskazany u kobiet w ciąży.

Cyklosporyna A

Jest lekiem immunosupresyjnym, często stosowanym w transplantologii i bardzo skutecznym w leczeniu łuszczycy, zwłaszcza rozległej, opornej na inne metody leczenia. Najczęściej stosuje się go w dawkach 2,5-3 mg/kg mc. Przed terapią należy wykluczyć choroby nerek. W trakcie jego stosowana należy monitorować parametry wydolności nerek oraz regularnie mierzyć wartości ciśnienia tętniczego.

Leki biologiczne

W ostatnich latach popularność zyskały leki biologiczne, działające selektywnie na poszczególne komponenty złożonych reakcji immunologicznych prowadzących do powstania zmian łuszczycowych. Najczęściej są to chimeryczne lub humanizowane przeciwciała monoklonalne. Leki te mają zastosowanie w przypadkach bardzo rozległej, ciężkiej łuszczycy opornej na inne metody leczenia oraz w przypadkach łuszczycy stawowej. Podawane są w postaci iniekcji co kilka tygodni. Przed terapią należy wykluczyć choroby przewlekłe, m.in. gruźlicę. Leki biologiczne są dość drogie, ale niezwykle skuteczne.

Obecnie nie ma jednej skutecznej metody pozwalającej na całkowite wyleczenie łuszczycy. Wszystkie dostępne środki mają na celu złagodzenie jej objawów, wprowadzenie pacjenta w stan remisji oraz poprawę komfortu życia.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza