Pod koniec ubiegłego roku media obiegła informacja o śmierci młodego człowieka, który spożył leki wyciągnięte z aptecznego pojemnika na przeterminowane leki. O zaniedbania oskarżano zarówno farmaceutów, jak i służby oczyszczania miasta odpowiedzialne za utylizację odpadów.
Temat jest stary, ale tym razem pojawił się w nowej odsłonie. Pojawia się kwestia odpowiedzialności za pojemniki na przeterminowane leki. Czy to właśnie aptekarze powinni ich pilnować? Czy pojemniki nie powinny być skonstruowane w taki sposób, aby uniemożliwić osobom niepowołanym dostęp do przeterminowanych leków? Dla środowiska aptekarskiego bezpieczeństwo pacjentów jest najważniejsze. Postanowiliśmy zająć się tą sprawą, gdyż konsekwencje czyichś zaniedbań mogą odbić się na opinii o farmaceutach.
Odpowiedzialni pacjenci
Przed wprowadzeniem ustawy śmieciowej przezterminowane leki można było wyrzucać do zwykłego osiedlowego śmietnika. Często przeterminowane opakowania znajdywały się w miejscach publicznych: na przystankach autobusowych, w parkach, na ulicach. Od czasu zmiany przepisów to się zmieniło.
– Pacjenci są bardzo odpowiedzialni. Przynoszą do apteki całe opakowania przeterminowanych preparatów, często nawet nieotwarte. Kosz w naszej aptece bardzo szybko się zapełnia, niestety szybciej niż jest opróżniany. MZO przyjeżdża po odpady nawet dwa razy w tygodniu. Mimo to zdarza się, że leki wysypują się z pojemnika. W takich przypadkach telefonujemy do służb oczyszczania miasta i prosimy o szybką interwencję – opowiada farmaceutka z Warszawy*.
Przepisy organizacyjne
Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw Dz.U. 2011 nr 152 poz. 897 reguluje kwestie oddawania odpadów i organizacji ich pobierania.
Kwestia oddawania leków jest uregulowana w Ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. To władze samorządowe na podstawie umów z firmami odbierającymi odpady komunalne są odpowiedzialne za umiejscowienie pojemników na przeterminowane leki, np. w aptekach i urzędach. Według rozporządzenia ministra środowiska z 27 września 2001 roku w katalogu odpadów: niepotrzebnych lub przeterminowanych środków farmaceutycznych nie można wyrzucać do zwykłych śmietników, gdyż są one uznane za odpady niebezpieczne.
Według rozporządzenia ministra środowiska z 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów: przeterminowanych środków farmaceutycznych nie można wyrzucać do zwykłych śmietników, gdyż są one uznane za odpady niebezpieczne.
Obowiązek apteki
Apteki, tak jak inne firmy działające na terenie Polski, mają obowiązek z zakresu ochrony środowiska polegający na gospodarce odpadami w tym tzw. utylizacji odpadów własnych, czyli wytwarzanych na terenie apteki. Chodzi przede wszystkim o leki magazynowane w aptece i te używane do receptury, które ulegają przeterminowaniu, oraz elektrośmieci (świetlówki, baterie, tonery). Każda apteka jest zobowiązana do składania sprawozdania na temat wytwarzanych odpadów oraz sposobów ich zagospodarowania.
Kto ma pilnować pojemników na przeterminowane leki
Pojemniki w aptekach są opróżniane zgodnie z indywidualnym harmonogramem ogłaszanym przez gminę. Kto jednak ponosi odpowiedzialność za przeterminowane leki, które nie mieszczą się w pojemnikach i mogą dostać się w niepowołane ręce? Pojemniki muszą spełniać swoją podstawową rolę: ich konstrukcja powinna uniemożliwiać dostęp do ich zawartości. W wielu przypadkach budowa pojemników jest po prostu nieprzemyślana. Nie powinny być one przeznaczone do zbiórki odpadów niebezpiecznych. Bez większego wysiłku można włożyć dłoń do pojemnika i wyjąć z niego opakowanie leków.
Czy farmaceuci powinni pilnować pojemników na przeterminowane leki? – Nie musimy tego robić, mimo że pojemnik stoi na terenie apteki. Nie zawsze jesteśmy w stanie kontrolować sytuację i zachowania osób przebywających w aptece. Nie tylko bezdomni przeszukują pojemniki w poszukiwaniu medykamentów. To bardzo niebezpieczne zjawisko, a problem powinien być jak najszybciej rozwiązany – mówi mgr farm. z Pruszkowa*.
– Za śmietniki w aptekach odpowiedzialna jest gmina. My musimy utylizować odpady wynikające z funkcjonowania apteki. Często zdarza się, że pojemnik jest przepełniony, więc pacjenci podają nam przeterminowane leki bezpośrednio do okienka. Odbiór odpadów z aptek odbywa się zbyt rzadko. W Milanówku co dwa tygodnie, a to zdecydowanie za mało – dodaje mgr farm. z Milanówka*.
W niektórych gminach przeterminowane leki można oddawać tylko w wybranych aptekach. Wszystko zależy od decyzji władz samorządu lokalnego. Na portalach miast Tarnobrzeg czy Krosno pacjenci mogą znaleźć listę aptek, do których można przynosić przeterminowane leki. Punkty zostały tak rozplanowane, aby mieszkańcy mieli do nich łatwy dostęp. Na terenie całego kraju pacjenci przynoszą do aptek tony przeterminowanych preparatów.
Brak regulacji
Zwróciliśmy się z pytaniami do MZO Pruszków, gdyż szczególnie w tym mieście konstrukcja śmietników jest – naszym zdaniem – niezadowalająca. Z otrzymanej odpowiedzi wynika, że Zakład Oczyszczania Miasta nie planuje wymiany pojemników, gdyż są to pojemniki specjalistyczne, stosowane również w innych gminach i spełniają swoją funkcję (mają kratkę zabezpieczającą). Ponadto, zgodnie z umową z miastem, śmietniki apteczne są opróżniane minimum dwa razy w miesiącu, a w przypadkach szczególnych nawet częściej: po zgłoszeniu przez aptekarza – tego samego dnia lub w kolejnym dniu.
Nadal nie wiemy, kto ponosi odpowiedzialność cywilną i ubezpieczeniową za przeterminowane leki w pojemnikach, które są własnością gminy: miasto, samorząd, miejski zakład oczyszczania czy apteka? Naszym zdaniem, przepisy prawa farmaceutycznego nie regulują tej kwestii. Czekamy na wiążącą odpowiedź z Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego i z Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycznego w Warszawie.
* dane farmaceutów do wiadomości redakcji
