Jak zbudowane są stawy, z molekularnego punktu widzenia? W jaki sposób zapewniona jest ich elastyczność i amortyzacja podczas ruchów?
Otóż, chrząstka stawów składa się z warstw włókien kolagenowych, chondrocyty są zawieszone w cieczy, której 20-40 proc. stanowi kolagen i proteoglikany. Agregaty proteoglikanu zawierają m.in. glikozaminoglikany, siarczan chondroityny i kwas hialuronowy (HA). W zdrowych stawach stale zachodzi degradacja uszkodzonych biopolimerów oraz synteza nowych. Do utrzymania równowagi pomiędzy depolimeryzacją i syntezą potrzebna jest regularna aktywność fizyczna i prawidłowa dieta.
Młodzi ludzie (poza sportowcami) nie interesują się specjalnie pracą stawów. Jednak w starszym wieku nawet kilka przysiadów może być problemem, tym większym jeśli w stawach zaczyna się proces zapalny. Dobra rada lekarza (oprócz leków): schudnąć parę kilo i więcej się ruszać. Dobre rady dietetyka: jeść dania z kolagenem (pręgę, gicz cielęcą, zimne nóżki, galarety mięsne i rybne, galaretki owocowe), a do tego dużo więcej owoców i warzyw.
Procesowi degradacji chrząstki trzeba zapobiegać dostarczając organizmowi materiałów budulcowych. Kolagen, który jest głównym białkiem tkanki łącznej, jest często spożywany w postaci żelatyny. Do suplementacji diety produkuje się hydrolizat kolagenu (typ I i II) o mniejszej masie cząsteczkowej (2-6 kDa), ale absorbowane są polimery o masie 15 kDa. Są one wykorzystywane do syntezy nowych białek i poprawiają pracę stawów. Chondroityna to również związek o dużej masie cząsteczkowej (6-15 kDa). Wykazano, że siarczan chondroityny (wołowy lub z chrząstki rekina) wchłania się z przewodu pokarmowego. Jego podawanie powodowało polepszenie jakości płynu stawowego, a więc zmniejszenie tarcia i dolegliwości przy ruchu. Kolejnym popularnym składnikiem suplementów diety jest glukozamina. Jest szybko wchłaniana do krwi, transportowana do stawów i zużywana przez chondrocyty do syntezy glikozaminoglikanów. Siarczan glukozaminy okazał się lepszy od stosowanego wcześniej chlorowodorku.
Dobre rady dietetyka: jeść dania z kolagenem (pręgę, gicz cielęcą, zimne nóżki, galarety mięsne i rybne, galaretki owocowe), a do tego dużo więcej owoców i warzyw.
Degradacji stawów w czasie stanu zapalnego czy w następstwie kontuzji można przeciwdziałać podając substancje o działaniu przeciwzapalnym (leki przeciwzapalne) i antyoksydacyjnym, pomocne mogą być ekstrakty roślinne (rozmaryn, imbir, kurkuma, zielona herbata, kadzidłowiec) i witaminy antyoksydacyjne. Witamina C jest obecna w plazmie krwi, płynach maziowych, plazmie komórek. Uczestniczy w syntezie kolagenu, wpływa na system immunologiczny, jest zużywana w tkankach objętych stanem zapalnym. Analiza diety chorych na reumatoidalne zapalenie stawów pokazała, że konsumowali mniej owoców niż odpowiednia wiekowo grupa kontrolna. Zbyt małe spożycie witaminy C zwiększa ryzyko rozwoju stanu zapalnego w stawach. Witamina C może być przyjmowana w postaci preparatów syntetycznych, racjonalne jest podawanie jej razem z flawonoidami.
Kadzidłowiec Boswellia serrata to drzewo dostarczające żywicy używanej jako substancja zapachowa, ale stosowanej też w hinduskiej medycynie. Współcześnie prowadzone badania potwierdziły przeciwzapalne działanie kwasów bosweliowych. Mechanizm biochemiczny polega na hamowaniu aktywności 5-lipooksygenaz oraz cyklooksygenaz (COX-1). Wśród sześciu kwasów najbardziej aktywny okazał się kwas 3-O-acetylo-11-keto-ß-bosweliowy, on też najczęściej występuje jako składnik suplementów. Kwasy testowano in vitro oraz in vivo, prowadzone są badania kliniczne, a wyniki badań toksykologicznych pokazały, że ekstrakt jest bezpieczny. W USA ekstrakt z kadzidłowca jest przedstawiany jako „anti-inflammatory phytonutrient”, a więc składnik żywności o działaniu przeciwzapalnym.
