fot. fotolia

Firmy farmaceutyczne a społeczna odpowiedzialność biznesu

Niniejszy artykuł przybliża zagadnienie: społeczna odpowiedzialność biznesu, szczególnie z perspektywy przemysłu farmaceutycznego. Wskazuje też znaczenie, jakie farmacja ma dla gospodarki europejskiej i krajowej.

Impulsem do napisania tego artykułu stały się dla mnie przeczytane ostatnio teksty w dwóch branżowych czasopismach. Pierwszy z nich nawiązywał do tytułowej społecznej odpowiedzialności biznesu (ang. Corporate Social Responsibility –­­­­­­­ CSR), realizowanej w polskim wymiarze szeroko pojętej służby zdrowia. Autor publikacji wspominał dodatkowo o rosnącym wzajemnym zainteresowaniu wyższych uczelni i przedsiębiorców medycznych współpracą na zasadach proponowanych przez nową perspektywę unijną, która chciałaby finansować te prace badawcze, w których biznes widzi biznes. Współpraca taka mogłaby być szczególnie ważna z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju polskiej farmacji, co zawsze pozytywnie przekłada się na wzrost i znaczenie gospodarki krajowej. Z drugiej jednak strony, można przeczytać, iż według szefa IMS Health Polska kolejnym negatywnym skutkiem wprowadzonej ustawy refundacyjnej będzie zahamowanie projektów inwestycyjnych w polskim sektorze farmaceutycznym, co bezpośrednio może przyczyniać się do wycofywania się zagranicznych producentów z Polski. Byłoby to o tyle niepokojące, iż według szacunków PriceWaterhouseCoopers (PWC), tylko w latach 2004-2009 wartość inwestycji zrealizowanych na polskim rynku farmaceutycznym wyniosła 6,7 mld PLN.

Zrównoważone firmy wobec wyzwań CSR

Rada Europejska oraz Parlament Europejski, wespół z Komisją Europejską, mocno akcentują prace na rzecz polityki społecznej odpowiedzialności biznesu. Jest to bezpośrednio związane ze Strategią „Europa 2020”, w obrębie której powstała strategia promowania CSR. Komisja Europejska, szczególnie mocno angażująca się w rozwój i promocję polityki społecznej w zakresie CSR, definiuje ją jako koncepcję, w obrębie której firmy integrują społeczne i środowiskowe cele prowadzonego biznesu, mając świadomość, iż odbywa się to na płaszczyźnie dobrowolności. Polityka Komisji wobec CSR trwa nieprzerwanie od 2001 roku i definiuje osiem priorytetowych dziedzin, które jej zdaniem są kluczowe, a mianowicie: budowanie świadomości i wymiana doświadczeń; wspieranie inicjatyw interesariuszy; kooperacja pomiędzy państwami członkowskimi; przejrzystość i informacja wobec konsumentów; badania i rozwój (ang. Research and Development – R&D); edukacja; wspieranie małych i średnich firm; międzynarodowy wymiar społecznej odpowiedzialności w biznesie.

Wymieniona wcześniej europejska Strategia 2020 jest 10-letnim programem, zaproponowanym przez Komisję Europejską 3 marca 2010 roku, którego celem jest stabilizacja europejskiej gospodarki wobec kryzysu ekonomicznego oraz zaprezentowanie wizji europejskiej dla społecznego rynku gospodarczego XXI wieku (ang. social market economy).

Z tej perspektywy wyróżnia się trzy najważniejsze priorytety. Pierwszy to inteligentny rozwój poprzez rozwijanie gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności. Drugi – to zrównoważony rozwój poprzez promowanie bardziej konkurencyjnej, ekologicznej i efektywniej wykorzystującej zasoby naturalne gospodarki. Trzecim priorytetem jest wzrost sprzyjający łączeniu społecznemu poprzez wspieranie gospodarki opartej na wysokim zatrudnieniu.

Po to, aby spełnić powyższe warunki, szczególnie mocno trzeba dbać chociażby o podniesienie zatrudnienia dzięki inwestycjom w badania i rozwój. Warto więc zastanowić się, czy firmy farmaceutyczne mogą, w powyższych kontekstach, stać się filarami najnowocześniejszych gospodarek opartych na wiedzy i innowacyjności.

Charakterystyka sektora farmaceutycznego

Rynek farmaceutyczny charakteryzuje się szczególną złożonością, wynikającą z chęci osiągnięcia odmiennych celów przez poszczególne podmioty obecne na rynku. Wiadomo jednak, że reprezentuje go znacząco duży udział interesariuszy występujących po stronie firm farmaceutycznych oraz, z drugiej strony, silnego zaangażowania stron rządowych w liczne regulacje prawne. Regulacje te mogą dotyczyć zarówno wsparcia innowacji i badań, dzięki czemu zapewniają wysoki poziom zdrowia publicznego, jak i regulacji, których głównym celem jest obniżenie wydatków publicznych związanych z wydatkami na refundację leków.
Aby jednak lepiej poznać sektor farmaceutyczny, warto zwrócić uwagę na dane liczbowe z Tabeli 1, które wskazują na to, iż firmy farmaceutyczne są jednym z kluczowych elementów europejskiej gospodarki.

Dzieje się to poprzez generowanie wysokiego stopnia zatrudnienia, wynikającego ze szczególnej specyfiki przemysłu farmaceutycznego, jaką jest niezwykle mocne ukierunkowanie na badania i rozwój nowych produktów – leków. Warto podkreślić, iż w skali globalnej to właśnie przemysł farmaceutyczny wydaje najwięcej pieniędzy na badania i rozwój. Jest to związane z cyklem wdrożenia i sprzedaży nowego leku, gdzie średni czas niezbędny do wytworzenia nowej molekuły wynosi 12-14 lat.

Znaczenie dla europejskiej gospodarki

Z wartością brutto ponad 70,5 mld euro w roku 2006 i ponad 4 proc. produkcji całkowitej, sektor farmaceutyczny zajmuje bardzo ważną pozycję w europejskiej gospodarce. Są jednak kraje, takie jak Belgia, Dania czy Szwecja, gdzie wartość produkcji całkowitej firm farmaceutycznych waha się między 8,5 a 10 proc. Dodatkowo, dane zaprezentowane wcześniej pokazują, iż zatrudnienie w przemyśle farmaceutycznym sięga ponad 600 tys. osób.
Jednak z punktu widzenia wcześniejszych rozważań, to nakłady na badania i rozwój oraz innowacyjność szczególnie mocno powinny charakteryzować przedsiębiorstwa, mające być filarem europejskiego i krajowego wzrostu. Jak więc w tym kontekście prezentuje się branża farmaceutyczna?

Badania i rozwój

Dane zaprezentowane przez OECD pokazują, że w latach 1995-2003 sektor farmaceutyczny zanotował najwyższy wzrost intensywności nakładów na badania i rozwój (ang. R&D intensity), a to stanowi 18 proc. całkowitych nakładów na badania i rozwój w Unii Europejskiej oraz 33-proc. udział w wydatkach całkowitych sektora zaliczanego do najnowocześniejszych. Intensywność badań i rozwoju jest definiowana jako stosunek pomiędzy wydatkami na R&D a przychodami netto ze sprzedaży.
Tabela 2 przedstawia udział światowych firm w wydatkach na badania i rozwój, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia i udziału firm sektora farmaceutycznego. Z tych danych wynika, że wśród 10 światowych liderów, są aż cztery firmy farmaceutyczne. W ujęciu sumarycznym, Novartis, Pfizer oraz Roche i Merck US, w samym tylko 2012 roku, przeznaczyły na badania i rozwój ponad 26 miliardów euro. Wynika to z dwóch przyczyn. Po pierwsze, większość „łatwiejszych do wynalezienia” molekuł już została opracowana, stąd pomimo ogólnej tendencji wzrostowej w badania i rozwój, większość zaawansowanych leków nie może przejść kolejnych etapów badań klinicznych. Po drugie, złożoność tychże badań oraz regulacji prawnych staje się coraz bardziej restrykcyjna, a dodatkowo, często jest też odmienna w różnych państwach. Stąd, w 2009 roku, firma konsultingowa PriceWaterhouseCoopers, podała, iż nakłady na R&D wzrosły dwukrotnie, w stosunku do lat 90. XX wieku, natomiast produkcja nowych leków spadła aż o 60 proc.

Producenci leków

Firmy produkujące leki można podzielić na dwie grupy, w zależności od tego, czy produkują leki oryginalne czy generyczne. Leki generyczne to takie, które posiadają taką samą substancję czynną w swym składzie jak lek oryginalny, lecz nie muszą już przechodzić badań klinicznych, aby mogły być wytwarzane i sprzedawane. Dlatego też nakłady na badania i rozwój wśród firm generycznych są dużo niższe (por. Tabela 3). Jednakże produkcja takich leków jest możliwa dopiero po wygaśnięciu okresu ochronnego dla leku oryginalnego, co może trwać nawet do 20 lat.

Inną, wartą podkreślenia kwestią jest fakt, iż zgodnie z raportem z 2009 roku, przygotowanym przez The Pharmaceutical Sector Inquiry, struktura udziału pracowników w firmach generycznych, w działach marketingu i sprzedaży jest nawet dwu-, trzykrotnie większa, niż w działach badań i rozwoju, kluczowych z punktu widzenia naszych rozważań.

Znaczenie sektora farmaceutycznego w Europie

Warto pokazać znaczenie, jakie ma dla Europy sektor farmaceutyczny, szczególnie w kontekście nakładów na badania i rozwój. W światowej czołówce, czyli wśród 50 największych firm, znajduje się aż trzynaście firm farmaceutycznych.

Dane zawarte w Tabeli 4 pokazują, że udział firm amerykańskich jest większy niż firm europejskich, stąd można przypuszczać, że wydają również więcej środków na innowacyjność. Z czego to może wynikać? Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto przyjrzeć się jeszcze strukturze w wybranych, najwyżej notowanych sektorach gospodarki japońskiej, amerykańskiej i europejskiej. Udział procentowy określa nakłady na intensywność w zakresie badań i rozwoju (Tabela 5).

Jak już wcześniej zostało to opisane, wydatki na badania i rozwój w sektorze farmaceutycznym rosną ogromnie. Dane z Tabeli 5 doskonale to odzwierciedlają. Świadczą także o tym, że pomimo dużych nakładów europejskich firm farmaceutycznych na innowacyjność, Japonia oraz Stany Zjednoczone wydają jeszcze więcej.
Zaprezentowana krótka charakterystyka sektora farmaceutycznego wydaje się dowodzić tezy, iż dobrze rozwijane i zrównoważone firmy farmaceutyczne mogą stanowić kluczowy element najnowocześniejszej gospodarki. Byłoby to jeszcze mocniej zaznaczone, gdyby można było dowieść, że biznesowy model reprezentowany przez firmy farmaceutyczne jest modelem społecznym. Takim, który uzależnia przetrwanie czy funkcjonowanie przedsiębiorstwa od spełnienia oczekiwań interesariuszy nie tylko w aspekcie finansowym, ale – co ważne – również ekonomicznym i społecznym.Niestety obecnie polskie firmy farmaceutyczne nie znajdują miejsca w światowej czołówce. Utrudnienia, o których mowa była na wstępie, mogą dodatkowo wydłużyć dla nich drogę do światowej czołówki.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza