fot. fotolia

Infekcje górnych dróg oddechowych

Zwykle przebiegają łagodnie i nie są poważnym zagrożeniem dla zdrowia, jednak nieodpowiednio leczone i zaniedbane infekcje górnych dróg oddechowych mogą prowadzić do powikłań.

Infekcje górnych dróg oddechowych, potocznie nazywane przeziębieniem, to jedne z najczęściej występujących przypadłości u dorosłych. Szczególnie często mamy z nimi do czynienia w okresie jesienno-zimowym. Do głównych objawów choroby należą katar, kaszel, ból gardła oraz gorączka. Czynnikiem wywołującym jest najczęściej wirus, choć oczywiście może dojść również do nadkażenia bakteryjnego.

Etiologia i źródła zakażenia

Do najczęstszych sprawców infekcji górnych dróg oddechowych należą wirusy z rodziny rinowirusów, adenowirusów oraz enterowirusów. Ponieważ zakażenie powodowane jest przez wiele różnych szczepów, podczas jednego sezonu można zachorować nawet kilkukrotnie. Z tego też względu nie ma dostępnej szczepionki chroniącej przed zachorowaniem.

Większość wirusów przenosi się drogą kropelkową – podczas kichania czy kaszlu chory rozsiewa wokół siebie patogeny. Niektóre z wirusów mogą się również przenosić poprzez bezpośredni kontakt i dotyk. W tak zwanym okresie przeziębieniowym źródłami choroby są przede wszystkim wszelkie skupiska ludzkie, jak hipermarkety, komunikacja miejska czy przychodnie. Aby uniknąć choroby, najlepiej omijać takie miejsca, szczególnie dotyczy to osób o obniżonej odporności, seniorów, małych dzieci oraz kobiet w ciąży. Należy również dbać o higienę osobistą, do której należy częste mycie rąk, szczególnie po kontakcie z osobą chorą.

Patogeneza i podstawowe objawy

W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych wniknięcie patogenu powoduje rozwój stanu zapalnego mającego na celu usunięcie czynnika sprawczego. Podstawowymi mechanizmami są wysięk zapalny i obrzęk oraz przekrwienie miejsc mających kontakt z patogenem. Stąd wszystkie uciążliwe objawy, czyli rozpulchnienie i obrzęk błony śluzowej powodujący uczucie zatkanego nosa, a dodatkowo wodnista wydzielina. Również ból gardła spowodowany jest miejscowym obrzękiem i przekrwieniem tkanek wynikającym z reakcji zapalnej. W przebiegu zapalenia dochodzi także do zmiany charakteru wydzieliny śluzowej pod wpływem reakcji zachodzących z komórkami obronnymi organizmu. Śluz staje się lepki, często towarzyszy mu ropna wydzielina, co może spowodować pojawienie się gęstego kataru i kaszlu z początkowo utrudnionym jego odkrztuszaniem. Wszystkie te objawy, mimo iż uciążliwe i nieprzyjemne, są pożyteczne, ponieważ ich głównym zadaniem jest usunięcie patogenu i zapobiegnięcie jego rozprzestrzenianiu w organizmie.

Dodatkowo w przebiegu przeziębienia może pojawić się objaw ogólnoustrojowy, jakim jest podwyższona temperatura ciała. Głównym zadaniem gorączki jest stworzenie środowiska nieprzyjaznego patogenom, dla których optymalnymi warunkami bytowania jest fizjologiczna temperatura ciała ludzkiego. W przypadku silniejszych infekcji może pojawić się również uogólniony ból mięśni, tak zwane łamanie w kościach. Charakterystyczne jest też ogólne rozbicie, ból głowy, zmęczenie, senność.

Leczenie

Leczenie przyczynowe wdrażane jest jedynie podczas nadkażenia bakteryjnego, natomiast w wirusowym przebiegu choroby stosuje się jedynie środki działające objawowo, aby zmniejszyć dolegliwości. Warto jednak przypominać pacjentom, że wszystkie te symptomy są pożądane z punktu widzenia powrotu do zdrowia, a ich hamowanie należy rozważyć w przypadku, gdy utrudniają normalne funkcjonowanie. Poza tym warto również zwrócić pacjentowi uwagę, że polepszenie samopoczucia po lekach objawowych nie oznacza powrotu do zdrowia i zaniechania odpowiedniej profilaktyki. Bardzo ważne jest również poinformowanie o wirusowym charakterze większości infekcjom (zakażenie bakteryjne może stwierdzić jedynie lekarz) i ostrzeganie przed samoleczeniem przy użyciu antybiotyków.

Gorączka i ból

W celu obniżenia temperatury stosuje się preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które dodatkowo zmniejszają odczyn zapalny. Jednak należy pamiętać, że są one przeciwwskazane u osób z nadciśnieniem, osób chorujących na wrzody żołądka oraz nerki. W miarę bezpiecznym lekiem przeciwgorączkowym i przeciwbólowym jest paracetamol. Można go również stosować u kobiet w ciąży.

Katar

Zatkany nos utrudnia oddychanie, a wodnista wydzielina może prowadzić do problemów z codziennym funkcjonowaniem. W celu zwalczenia tego objawu możemy zastosować zarówno miejscowe preparaty do użytku zewnętrznego, jak i preparaty doustne. Wszystkie mają za zadanie obkurczyć naczynia włosowate błony śluzowej, a tym samym zmniejszyć obrzęk, przekrwienie oraz nadmierną wydzielinę. Czasem lekarze zalecają również podanie doustnych lub miejscowych leków przeciwhistaminowych. Do higieny nosa służy natomiast woda morska w roztworze fizjologicznym lub hipertonicznym, który dodatkowo udrożnia przewody nosowe. Wiele osób dużo lepiej czuje się i oddycha po zastosowaniu inhalacji z roztworu soli fizjologicznej lub olejków eterycznych.

Ból gardła

Objaw bólu można zwalczyć przede wszystkim poprzez zastosowanie płukanek, sprayów lub tabletek do ssania. Mogą działać dezynfekująco, zapobiegając w ten sposób rozwojowi nadkażenia bakteryjnego. Popularne są również preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz znieczulające. Niektóre z nich działają również ściągająco, nawilżająco, osłaniająco, powlekająco. Niektóre wykazują działanie wielokierunkowe.

Kaszel

Na początku infekcji kaszel zwykle jest suchy i z gęstą, trudną do odkrztuszenia wydzieliną. Zaleca się wtedy zastosowanie preparatów (syropów, tabletek) o działaniu przeciwkaszlowym, aby zahamować męczący objaw. Do związków o takim charakterze należą przede wszystkim kodeina, dekstrometorfan i butamirat. Kiedy wydzielina zaczyna się odrywać, należy polecić preparaty rozrzedzające ją i ułatwiające odkrztuszenie lub wpływające na zwiększoną produkcję wodnistego śluzu o małej lepkości. Należą do nich m.in. bromoheksydyna, ambroksol, sulfogwajakol, wyciąg z tymianku. Większość z nich powoduje jednak wzmożony odruch kaszlu, dlatego nie należy podawać ich wieczorem. Dodatkowo można pacjentowi zaproponować ziołowe preparaty łagodzące kaszel i podrażnienia z nim związane. Opierają się one przede wszystkim na prawoślazie i poroście islandzkim.

Możliwe powikłania

Do najważniejszych powikłań infekcji górnych dróg oddechowych należą nadkażenia bakteryjne (angina, zapalenie zatok, zapalenie oskrzeli i płuc). Powikłania te nie są częste i groźne, ale zbagatelizowanie choroby może pogorszyć stan pacjenta. W przypadku etiologii bakteryjnej objawy są znacznie cięższe. Zwykle gorączka przekracza 38°C, a ogólne samopoczucie jest dużo gorsze. Infekcja bakteryjna również wymaga odpoczynku, ale także wizyty u lekarza, który wdroży leczenie przyczynowe w postaci antybiotykoterapii.

Preparaty stosowane w bólu gardła
Nazwa Działanie Uwagi
heksylorezorcynol, chlorek cetylopirydyniowy antyseptyczne preparat dobieramy w zależności od objawów; tabletki należy ssać co 4 godziny; niektóre preparaty można też zastosować jako płukanki do gardła lub spraye
salicylan choliny, flurbiprofen przeciwbólowe i przeciwzapalne, lekko bakteriobójcze (wspomagające)
chlorowodorek lidokainy znieczulające
preparaty ziołowe: wyciąg z tymianku, szałwii, aloesu, prawoślazu, podbiału przeciwzapalne, antyseptyczne, nawilżające, osłaniające, powlekające
chlorek benzoksoniowy przeciwwirusowe, przeciwbólowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne

 

Preparaty stosowane w katarze
Nazwa Działanie Uwagi
pseudoefedryna lek doustny, obkurcza naczynia krwionośne niewskazana dla osób
ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego i u osób starszych; może powodować uczucie suchości w jamie ustnej oraz problemy z zasypianiem
leki przeciwhistaminowe, np. cetyryzyna zmniejszają reakcję zapalną zależną od histaminy mogą powodować senność; skuteczność w zmniejszeniu kataru jest niewielka
oksymetazolina, ksylometazolina, nafazolina miejscowo obkurczają błonę śluzową nosa i gardła zmniejszają ilość wydzieliny z nosa i obrzęk błony śluzowej; mogą być stosowane nie dłużej niż 5 dni, ponieważ mogą powodować zanik błony śluzowej czy też zanikowe zapalenie błony śluzowej
bromek ipratropium zmniejsza wydzielanie komórek gruczołowych błony śluzowej redukuje wyciek wydzieliny z nosa

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza