Rozmowa z dr. n. farm. Leszkiem Borkowskim.
(Dr nauk farm. Leszek Borkowski – Specjalista IIº z analizy leków. Konsultant ds. rynku leków dla amerykańskich funduszy inwestycyjnych. Członek zespołu doradczego ds. Europy Wschodniej przy Agencji Rządu Francuskiego. Były Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, współautor sukcesu harmonizacji leków. Powołany do Sekcji Ochrony Zdrowia Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP. Farmakolog kliniczny w Szpitalu Wolskim w Warszawie. Założyciel Fundacji Razem W Chorobie. Ekspert z ramienia Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju z Londynu, pracujący na rzecz Ukraińskiego Ministerstwa Zdrowia w zakresie produktów leczniczych.)
Leki z ketoprofenem są dostępne bez recepty w wielu krajach UE, m.in. Francji, Finlandii, Holandii, Estonii, czy też we Włoszech. W Polsce do tej pory ketoprofen był dostępny wyłącznie z przepisu lekarza. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych zdecydował, że od października br. pacjent będzie mógł kupić bez recepty ten produkt leczniczy w dawce 50 mg. W ulotce dla pacjenta pojawią się zmodyfikowane wskazania, ograniczono maksymalną dobową dawkę ketoprofenu, czas przyjmowania bez konsultacji z lekarzem, a także wielkość opakowania. Recepta nadal będzie potrzebna przy zakupie wyższych dawek.
Ketoprofen od jesieni będzie dostępny bez recepty. To dobra wiadomość dla pacjentów?
Skoro organy kompetentne za politykę lekową w Polsce, czyli Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych i Minister Zdrowia uznali, że lek jest bezpieczny i może być stosowany bez recepty, to znaczy, że lek został sprawdzony i nie widzą zagrożeń. Każda droga, która zwiększa dostępność do danego leku jest drogą dobrą – pod warunkiem, że jest zabezpieczony interes pacjenta, wynikający z ryzyka złego zastosowania produktu leczniczego. W Polsce obowiązuje opieka farmaceutyczna, dlatego każdy lek wydawany w aptece bez recepty powinien być wydawany z informacją istotną dla pacjentów przyjmujących ten lek, to z kolei poprawi bezpieczeństwo pacjentów korzystających ze wszystkich leków. Farmaceuci powinni zwracać uwagę na najistotniejsze rzeczy związane z interakcjami, przeciwwskazaniami czy specjalnymi wskazaniami, które są istotne dla korzystania z danego produktu leczniczego.
Jakiej grupie pacjentów jest dedykowany ten lek?
Ketoprofen (łac. ketoprofenum; organiczny związek chemiczny zbudowany z reszty benzofenonu i kwasu propionowego – przyp. red.) to analgetyk nieopioidowy, czyli niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Jest on stosowany w przypadku występowania bólu różnego pochodzenia, w tym bólu reumatoidalnego. Wskazany jest do podawania domięśniowego i doustnego w reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobie zwyrodnieniowej (bóle o umiarkowanym nasileniu). Jest również wskazany do łagodzenia bólu po zabiegach chirurgicznych, stanach pourazowych. Istotą tego leku jest to, że nie wchodzi w interakcję z kwasem acetylosalicylowym (potocznie: aspiryna) stosowanym w prewencji chorób układu naczyniowego. Kwas acetylosalicylowy jest podawany po to, by upłynnić krew, a niesterydowe leki przeciwzapalne hamują jego działanie. Natomiast ketoprofen nie wchodzi w tę interakcję, co jest jego wielką zaletą, bo pacjenci, których coś boli i przyjmują ketoprofen, często chorują na choroby współistniejące, które atakują znaczną część społeczeństwa.
Jakie są przeciwskazania do stosowania ketoprofenu?
Leki trzeba stosować zgodnie ze wskazaniami i jest to szczegółowo opisane na ulotce załączonej do leku. Trudno wymienić listę przeciwwskazań, bo wiele zależy od reakcji osobniczych. Dawkę i częstotliwość stosowania ustala lekarz. Doświadczenia pacjenta, który ma problemy bólowe są na tyle dobre, że wie, który lek mu pomaga, a który nie. Poza tym trzeba pamiętać, że nie można samemu sobie aplikować jakichkolwiek leków przeciwbólowych przez dłuższy czas, ponieważ w ten sposób maskuje się np. rozwój choroby nowotworowej. Jeśli ból jest atypowy (nie występuje cyklicznie jak np. bóle menstruacyjne czy ból zęba), i po kilku dniach stosowania ketoprofenu nie ma poprawy, powinniśmy niezwłocznie udać się do lekarza, który zleci szczegółowe badania.
Zasada jest prosta: lepiej leczyć przyczynowo niż objawowo.
Czy ketoprofen możemy z powodzeniem stosować w bólach cyklicznych?
Tak, i u części pacjentów może przynieść złagodzenie bądź zniesienie objawów na jakiś czas. Natomiast odradzam bagatelizowanie wizyty u stomatologa czy ginekologa.
Jakie są inne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne dostępne bez recepty?
Paleta jest szeroka. Najpopularniejsze substancje NLPZ to: diklofenak, ibuprofen, naproksen, meloksykam czy kwas acetylosalicylowy. Trzeba jednak pamiętać, że owe substancje mogą występować równolegle w kilku branych przez nas lekach. Dlatego niezmiernie ważne jest pytanie w aptece o to, czy biorąc podobne leki, możemy sięgnąć po inne.
Pogrupujmy leki przeciwbólowe. Które są najsłabsze, a które najsilniejsze?
Do leków I szczebla drabiny WHO należą niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen, wspomniany ketoprofen, a także klasyfikowany odrębnie – paracetamol. Leki z tej grupy są dostępne bez recepty i zalecane są w przypadku wystąpienia bólu o słabym i średnim nasileniu. Do II szczebla przypisane są słabe opioidy (silne bóle, często pochodzenia nowotworowego) – to np. kodeina, tramadol, dihydrokodeina. Ostatnią grupą leków są silne opioidy (stosowane w zwalczaniu przewlekłych chorób nowotworowych) – morfina, oksykodon, metadon, buprenorfina.
Rozmawiała Agnieszka Niesłuchowska
