Ostre i powtarzające się infekcje górnych dróg oddechowych należą do jednych z najczęstszych przyczyn porad z zakresu pediatrii, stanowiąc często poważny problem medyczny, jak i socjoekonomiczny.
Z doniesień wynika, że nawet 15 proc. dzieci cierpi z powodu nawracających infekcji górnych dróg oddechowych, których przyczyny mogą być różne i nakładać się na siebie. Dosyć często podłoże problemu stanowi zbyt słaby jeszcze układ odpornościowy, szczególnie u dzieci do 6. roku życia, głównie z powodu jego niedojrzałości, który pod wpływem różnych czynników środowiskowych nie jest w stanie radzić sobie z napotkanymi drobnoustrojami. Pod mianem nawracających zakażeń bierzemy pod uwagę występowanie zachorowań w ilości 7-8 rocznie u młodszych oraz 4-6 u starszych dzieci. Liczba ta może się jednak zwiększyć w związku z pójściem do żłobka lub przedszkola, a także kontaktu z innymi dziećmi, które są chore.
Przyczyny nawracających infekcji
Walka organizmu z infekcjami to jeden z czynników podnoszenia odporności, ponieważ w ten sposób organizm „uczy się”, jak radzić sobie z chorobą. Po napotkaniu przez układ immunologiczny na drobnoustroje następuje produkcja swoistych przeciwciał, które są skutecznie wykorzystywane podczas kolejnego kontaktu z czynnikiem chorobotwórczym. Jednak zbyt częste, przewlekłe infekcje mogą prowadzić do obniżenia sprawności układu odpornościowego oraz do bardziej groźnych powikłań, dlatego też szczególnej obserwacji wymagają sytuacje, w których każda, bądź większość infekcji kończy się zapaleniem ucha, oskrzeli, czy płuc.
W przypadku nawracających infekcji górnych dróg oddechowych konieczne jest również wykluczenie podłoża alergicznego, a także poważnych zaburzeń w układzie odpornościowym lub nieprawidłowej budowy anatomicznej, bowiem tego typu dolegliwości mogą towarzyszyć chociażby krzywej przegrodzie nosa. Wspomniane alergie równie często są czynnikiem predysponującym do wystąpienia infekcji, ze względu na utrzymujący się stan obniżonej odporności szczególnie, gdy alergia nie jest zdiagnozowana, a organizm dziecka jest wciąż narażony na drażniący alergen. Na częstość występowania infekcji wpływ ma też stan zanieczyszczenia środowiska oraz zwyczaj palenia tytoniu przez opiekunów dzieci w ich bliskim otoczeniu.
Co poradzić rodzicom?
Okresem o zwiększonej zapadalności na infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci, jak i u dorosłych, jest pora jesienno-zimowa oraz wczesnowiosenna, co wiąże się przede wszystkim z panującymi warunkami pogodowymi, przebywaniem w rzadko, bądź wcale niewietrzonych pomieszczeniach, mniejszej aktywności fizycznej na świeżym powietrzu, czy podaży zubożałej witaminowo i przetworzonej żywności. Zespół tych kilku czynników może wystarczyć, aby skutecznie obniżyć odporność organizmu dziecka, który w kontakcie z potencjalnie niezbyt groźnym patogenem może zareagować infekcją, o różnym przebiegu. Pacjentom zgłaszającym w aptece pierwsze objawy infekcji u dziecka, tj. cieknący katar, ból gardła, suchy kaszel, czy ogólne osłabienie, możemy zwrócić uwagę na preparaty zawierające w składzie surowce pochodzenia roślinnego, które mogą pobudzać układ immunologiczny do działania oraz łagodzić objawy rozpoczynającej się choroby.
Warto pamiętać, że w ogromnej większości przypadków, rozwijająca się infekcja nie jest dobrym momentem na włączanie antybiotykoterapii, która jest niezwykle często nadużywana. Poza szeregiem innych groźnych powikłań, zbyt pochopnie podjęta antybiotykoterapia może prowadzić do powstania błędnego koła polegającego na kolejno następujących etapach: zachorowanie – antybiotyk – spadek odporności – ponowne zachorowanie – antybiotyk, itd. Jako farmaceuci jesteśmy zobowiązani do przestrzegania pacjentów przed stosowaniem antybiotyków „na własną rękę” oraz wyjaśniania sposobu ich działania i zasadność podawania tej grupy leków. W przypadkach wielu infekcji, jak również w okresie zwiększonego narażenia na choroby, skuteczne okazują się być preparaty immunostymulujące, często pochodzenia roślinnego.
Jak wspomóc organizm w walce z chorobą?
Jednym z surowców skutecznych w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych jest korzeń prawoślazu (Althaeae radix) zawierający śluzy o właściwościach powlekających, osłaniających i łagodzących, pomocny w nieżycie oskrzeli i gardła z kaszlem, często obecny w preparatach dla dzieci ze względu na brak składników silnie działających i dość przyjemny smak. Pozytywne działanie wykazują także substancje aktywne z liści i zielonych łupin orzecha włoskiego (Juglans regia) o właściwościach przeciwbakteryjnych i przeciwzapalnych, a także przeciwbiegunkowych, lub wyciąg z ziela skrzypu polnego (Equiseti herba) zalecany głównie dzieciom cierpiącym na nieżyt oskrzeli i astmę oskrzelową.
W składzie preparatów złożonych pomocnych w chorobach dróg oddechowych nierzadko występuje mniszek lekarski (Taraxacum officinale), korzystnie wpływający na układ odpornościowy, czy rumianek pospolity (Matricaria chamomilla), który dzięki obecności flawonoidów i olejków eterycznych, wykazuje aktywność przeciwzapalną i przeciwalergiczną, hamując uwalniania endogennej histaminy. Podobne zastosowanie znajduje ziele krwawnika pospolitego (Millefolii herba) o właściwościach przeciwzapalnych i bakteriostatycznych, czy kora dębu (Quercus cortex) o właściwościach antyseptycznych i ściągających.
Dieta bogata w witaminy
Oprócz preparatów leczniczych ogromną rolę odgrywa właściwa dieta bogata w składniki odżywcze, mineralne oraz witaminy. W jadłospisie dziecka nie może zabraknąć owoców i warzyw, zawierających szereg witamin i antyoksydantów, neutralizujących wolne rodniki, mogące osłabiać układ immunologiczny. Dieta uboga w tego typu składniki sprawia, że organizm nie produkuje odpowiedniej ilości limfocytów, odpowiedzialnych za walkę z drobnoustrojami. Dlatego obowiązkowymi są: chude mięso, jaja, nabiał, ryby morskie; witamina C wspomagająca organizm podczas infekcji, której najlepszym źródłem jest czarna porzeczka, natka pietruszki, kiwi, cytrusy; witamina A zapobiegająca zakażeniom, obecna chociażby w marchwi czy morelach; witaminy z grupy B wzmacniające organizm, zawarte w roślinach strączkowych, śliwkach, a także żelazo, składnik czerwonych ciałek krwi, niezbędnych do prawidłowej pracy układu odpornościowego, obecne w czerwonym mięsie lub burakach. Odporność poprawi również wzbogacenie posiłków o produkty zawierające probiotyki, bądź suplementacja preparatami pro- i/lub prebiotycznymi, pobudzającymi wzrost bakterii jelitowych, niezbędnych do właściwego funkcjonowania układu odpornościowego.
Dbając o zdrowie i odporność dzieci należy zwrócić także uwagę na temperaturę, jaką utrzymujemy w mieszkaniu, bowiem optymalna mieści się w granicach 20-22ºC, nawilżanie powietrza, szczególnie istotne w okresie zimowym, ponieważ wysuszone błony śluzowe są bardziej podatne na wniknięcie patogenów, oraz ubiór odpowiedni do temperatury, aby zapobiegać zarówno wychłodzeniu organizmu, jak i jego przegrzaniu.
