fot. fotolia

Odporność prosi o wsparcie

Każdy pacjent ma indywidualny poziom odporności. Istnieje jednak wiele sposobów, aby skutecznie go wesprzeć. Jak odporność upomina się o wsparcie? O co prosi pacjent?

Jesienią do apteki często zgłaszają się pacjenci po preparat, który wzmocni ich odporność, a tym samym ograniczy ryzyko wystąpienia infekcji. Przy wyborze odpowiedniego medykamentu powinniśmy uwzględnić różne czynniki: wiek pacjenta, jego ogólny stan zdrowia, istnienie chorób towarzyszących oraz ryzyko interakcji lekowych. Na szczególną uwagę zasługują mali pacjenci oraz osoby starsze. Układ immunologiczny dziecka kształtuje się stopniowo, pełną dojrzałość osiąga dopiero około 12. roku życia. Fakt ten sprawia, że dzieci zdecydowanie częściej zapadają na infekcje.

Immunologia

Układ immunologiczny to bardzo skomplikowany mechanizm, który działa szybko i skutecznie: lokalizuje, neutralizuje i usuwa czynniki obce, podejrzane o działanie chorobotwórcze. Głównym elementem tworzącym system immunologiczny są węzły chłonne, które działają jak filtr, absorbując drobnoustroje oraz komórki nowotworowe. Węzły chłonne odpowiadają za wytwarzanie limfocytów T i B. Do systemu immunologicznego należą także: grasica, w której dojrzewają limfocyty T, szpik kostny, w którym dojrzewają limfocyty B oraz śledziona, która jest odpowiedzialna za wytwarzanie limfocytów i monocytów.

Układ immunologiczny do walki z patogenami wykorzystuje mechanizmy nieswoiste (wrodzone) oraz swoiste (nabyte). Mechanizmy nieswoiste to bariery fizyczne, które zapobiegają wniknięciu różnych patogenów do wnętrza organizmu i stanowią pierwszą linię obrony. Są nimi: skóra, błony śluzowe oraz odruchy obronne (kaszel, kichanie, biegunka). Odporność swoista powstaje po kontakcie z czynnikiem chorobotwórczym. Wniknięcie do organizmu antygenu (obcej cząsteczki) stanowi impuls do produkcji i uwalniania przeciwciał. Główną rolę w tym procesie odgrywają limfocyty B, które po kontakcie z antygenem przechodzą w postać aktywną, tzw. plazmocyty wytwarzające przeciwciała, a te neutralizują obce antygeny, które zostają usunięte na drodze fagocytozy przez makrofagi, czyli komórki żerne. W wyniku tego procesu tworzy się pamięć immunologiczna, dzięki której w przyszłości organizm może się bronić przed kolejną infekcją.

Naturalne wzmocnienie

Każdy pacjent ma indywidualny poziom odporności, który jest uwarunkowany różnymi czynnikami genetycznymi, środowiskowymi lub ustrojowymi. Układ immunologiczny to potężny mechanizm, na działanie którego w pewnym stopniu mamy jednak wpływ. Już nasze babcie znały uodparniającą moc licznych ziół oraz tranu. Rośliną znaną człowiekowi od tysięcy lat jest Allium sativum (czosnek pospolity). W starożytnej Grecji czosnek polecano uczestnikom pierwszych olimpiad dla zwiększenia energii i sił witalnych. Obecnie znamy już dokładnie skład chemiczny tego surowca. Zawiera on liczne witaminy, mikro- i makroelementy oraz allicynę i trójsiarczek dwuallilu. Allicyna nadaje tej roślinie charakterystyczny zapach. Czosnek ma właściwości bakteriobójcze, przeciwwirusowe i przeciwpasożytnicze. Działa jak naturalny antybiotyk, polecany jest w infekcjach górnych dróg oddechowych. Należy jednak pamiętać, że surowiec ten może nasilać działanie leków obniżających poziom cholesterolu, leków przeciwagregacyjnych oraz hipotensyjnych.

Inne wspierające działanie układu immunologicznego rośliny to np. jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea) oraz jeżówka wąskolistna (Echinacea angustifolia), które były stosowane w medycynie Indian Ameryki Północnej. Współcześnie często są polecane przy infekcjach wirusowych (grypa, opryszczka, półpasiec), w chorobach bakteryjnych (angina) oraz w grzybicach (kandydozy). Echinacea swoje właściwości zawdzięcza polisacharydom i fenolokwasom. Surowiec ten moduluje układ immunologiczny przez zwiększenie stężenia limfocytów T oraz nasilenie fagocytozy. Z obserwacji wynika, że podawanie preparatów jeżówki zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji górnych dróg oddechowych oraz łagodzi ich przebieg. Przeciwwskazaniem do stosowania preparatów E. purpurea i E. angustifolia są choroby autoimmunologiczne oraz terapie lekami immunosupresyjnymi.

Surowcem, który obecnie przeżywa renesans jest bez czarny (Sambucus nigra). Na rynku farmaceutycznym pojawiły się preparaty, które zawierają kompozycję flawonoidów o kontrolowanej zawartości antocyjanów wyizolowanych z owoców bzu czarnego. Z przeprowadzonych badań wynika, że surowiec ten skutecznie redukuje liczbę komórek zakażonych wirusem grypy. Mechanizm ten opiera się na blokowaniu specyficznego białka (hemaglutyniny), które umożliwia wnikanie wirusa do komórki gospodarza. Konsekwencją tego jest ograniczenie dalszej replikacji wirusa grypy. Preparaty te w naturalny sposób wzmacniają i chronią układ immunologiczny zarówno dzieci, jak i osób dorosłych.

Probiotyki na odporność

Kolejną grupą preparatów, którą możemy polecić pacjentom w celu poprawienia ich odporności są probiotyki. Są to żywe drobnoustroje, które podane w odpowiednich ilościach wywierają korzystny efekt zdrowotny. Liczne badania pokazały, że mikroflora przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie prozdrowotne i to zarówno miejscowe, jak i ogólnoustrojowe. Probiotyki stymulują i modulują układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi przewodu pokarmowego, uszczelniają barierę śluzówkową, działają konkurencyjnie o składniki odżywcze z bakteriami patogennymi oraz wytwarzają substancje (np. nadtlenek wodoru, kwas mlekowy), które hamują ich rozwój. Probiotyki pobudzają układ immunologiczny do produkcji przeciwciał klasy IgA i obniżenia poziomu przeciwciał IgE, aktywują limfocyty Th1, hamują limfocyty Th2 i dodatkowo nasilają fagocytozę. Jest to szczególnie ważne dla noworodków, u których występuje fizjologicznie zwiększona aktywność limfocytów Th2 kojarzonych z alergią. Probiotyki stosowane u małych dzieci przyspieszają dojrzewanie układu immunologicznego.

Przy wyborze odpowiedniego probiotyku musimy pamiętać, że właściwości probiotyczne są cechą szczepową, a nie gatunkową czy rodzajową. Należy wybierać szczepy dokładnie przebadane, o udokumentowanej skuteczności, np. Lactobacillus rhamnosus GG. Inny szczep tego samego gatunku może już nie wykazywać tych samych właściwości. W aptekach są preparaty probiotyczne w różnej postaci: krople, saszetki i kapsułki. Niektóre z nich wymagają przechowywania w lodówce.

Kwasy omega-3

Godne polecenia, kiedy chcemy wzmocnić odporność, są również kwasy omega-3, których głównym źródłem są ryby morskie. Alternatywą mogą być suplementy diety zawierające oleje z wątroby dorsza, łososia czy rekina. Nowym źródłem kwasów omega-3 jest olej pochodzący z alg. Preparaty te pozbawione są metali ciężkich, np. metylortęci i dioksyn. Olej z ryb jest źródłem niezbędnych nienasyconych długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, m.in. EPA (kwas eikozapentaenowy) i DHA (kwas dokozaheksaenowy). Związki te wpływają na wiele czynników odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, biorą udział w syntezie eikozanoidów oraz hamują powstawanie reakcji alergicznej. Olej z rekina zawiera dodatkowo alkiloglicerole, które występują również w organizmie człowieka w szpiku kostnym, wątrobie, śledzionie, pokarmie kobiecym. Substancje te pobudzają układ odpornościowy przez stymulację produkcji przeciwciał. Zwiększają wchłanianie leków cytostatycznych, dlatego mogą być stosowane wspomagająco w terapii przeciwnowotworowej.

Beta-glukan

Jest polisacharydem, izolowanym m.in. z drożdży, owsa i wielu odmian grzybów, np. reishi, shitake. Udowodniono, że jedynie beta-glukany typu 1,3/1,6, które występują w ścianach komórkowych drożdży Saccharomyces cerevisiae oraz w niektórych grzybach, mają zdolność aktywowania układu odpornościowego. Beta-glukan łączy się z receptorem CR3 występującym na makrofagach, czyli komórkach żernych, i uruchamia odpowiedź immunologiczną. Proces ten mobilizuje układ immunologiczny do pełnej gotowości i walki z przeciwnikiem.

Indywidualne podejście do pacjenta

Oprócz wyżej wymienionych substancji, w celu podniesienia odporności można polecać pacjentom witaminy i mikroelementy. Na szczególną uwagę zasługują: cynk oraz witamina D3. Niedobór cynku osłabia odporność komórkową i humoralną, obniża produkcję przeciwciał i cytokin. W systemie immunologicznym zidentyfikowano również receptor dla witaminy D3. Brak tej witaminy w pożywieniu, niewystarczająca ekspozycja na słońce lub zakłócenie funkcji tego receptora prowadzą do spadku odporności i chronicznych infekcji bakteryjnych.

Ze względu na bardzo duży asortyment preparatów poprawiających odporność, zarekomendowanie danego suplementu powinno być poprzedzone wnikliwym wywiadem z pacjentem w celu ustalenia wieku osoby, dla której będzie przeznaczony produkt, jej ogólnego stanu zdrowia, odpowiedniej postaci medykamentu, dawkowania i czasu trwania kuracji. Indywidualne podejście do pacjenta pozwoli na wyeliminowanie ewentualnych interakcji lekowych i optymalizację terapii.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza