Zapalenie gardła

Ból gardła to według statystyk jedna z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza pierwszego kontaktu.

Wielu z nich szuka pomocy również w aptece, pytając o skuteczne leki łagodzące dolegliwości. Jak zdiagnozować przyczynę bólu gardła? Jak pomóc pacjentom w zwalczeniu objawów?

Ból gardła może mieć charakter infekcyjny lub nieinfekcyjny. W pierwszej grupie znajdują się objawy spowodowane zakażeniem wirusowym, bakteryjnym oraz grzybiczym. Ból gardła może być objawem choroby ogólnoustrojowej (szczególnie dotyczy to zakażeń wirusowych, ale nie tylko, np. mononukleoza, różyczka, listerioza, grzybica) lub stanowić jedynie miejscowe zakażenie błony śluzowej gardła.

Przyczyny bólu gardła

Wśród przyczyn nieinfekcyjnych znajdują się bardzo różne jednostki chorobowe. Do najczęściej diagnozowanych zaliczamy refluks żołądkowo-przełykowy, alergię, podrażnienie przez dym papierosowy lub zanieczyszczenia powietrza, nadużywanie aparatu mowy, zaburzenia hormonalne czy też działania niepożądane niektórych leków.
Według danych epidemiologicznych, najczęstszą przyczyną bólu gardła jest ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, które ma etiologię wirusową (75-85 proc. zakażeń u dzieci i 90-95 proc. u dorosłych), ale może być również spowodowane zakażeniem bakteryjnym (15-30 proc. zakażeń u dzieci, 5-10 proc. u dorosłych). Wśród wirusów odpowiedzialnych za tę infekcję wyróżniamy przede wszystkim rhinowirusy, coronawirusy i adenowirusy. Bakterie wywołujące objawy to głównie paciorkowce beta-hemolizujące – Streptococcus pyogenes. Bardzo rzadko za rozwój objawów odpowiada zakażenie grzybicze. Najczęściej związane jest ono z długotrwałą antybiotykoterapią, u pacjentów leczonych immunosupresantami czy też stosujących przewlekle leki wziewne w przebiegu astmy oskrzelowej.

Epidemiologia

Częstość zachorowania na ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych związana jest między innymi z faktem, iż tkanki błony śluzowej tej okolicy są bezpośrednio wystawione na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, a tym samym patogenami w nim krążącymi. Z tego również względu nietrudno o zakażenie. Dochodzi do niego drogą kropelkową, a także przez kontakt bezpośredni. Okres inkubacji choroby trwa do sześciu dni, największe nasilenie symptomów odnotowuje się w drugim-trzecim dniu, a chory wydziela wirusa nawet przez trzy tygodnie (natomiast w przypadku infekcji bakteryjnej przestaje zakażać na drugi dzień od wdrożenia skutecznego leczenia przyczynowego).

Objawy infekcyjnego zapalenia gardła

Niezależnie od przyczyny powstawania problemu objawy są we wszystkich przypadkach bardzo podobne. Ich rozwój uwarunkowany jest powstaniem miejscowego stanu zapalnego będącego odpowiedzią na zakażenie. W błonie śluzowej dochodzi do rozszerzenia drobnych naczyń krwionośnych i wysięku zapalnego. Sytuacja taka powoduje ból, obrzęk, zaczerwienienie, uczucie suchości, pieczenie. Pacjent może mieć problemy z przełykaniem, a nawet mówieniem. Czasem dołącza się do tego również chrypka, kaszel, zalegająca wydzielina, zwykle powiększeniu ulegają również okoliczne węzły chłonne.

W przypadku infekcji wirusowej dolegliwości są zwykle łagodniejsze, może im towarzyszyć ogólne złe samopoczucie, lekki stan podgorączkowy, katar i kaszel. Choroba najczęściej ma łagodny i samoograniczający się charakter. Jeśli za zapalenie odpowiedzialna jest bakteria, to zwykle symptomy są dużo cięższe, ból silniejszy, towarzyszy im również wysoka gorączka i gorsze ogólne samopoczucie. Na migdałkach można również zaobserwować biały ropny nalot. Sytuacja taka wymaga bezwzględnej konsultacji u specjalisty. Lekarz na podstawie badania przedmiotowego i wywiadu będzie mógł postawić odpowiednią diagnozę i wdrożyć ewentualne leczenie.

Konsultacja z lekarzem jest również ważna w przypadku, gdy objawy się utrzymują dłużej niż kilka dni, nasilają z upływem czasu lub nawracają. Istnieje wtedy możliwość, że objaw ten związany jest z czymś innym niż zwykłą infekcją np. refluksem żołądkowo-przełykowym czy też alergią, i należy ją zdiagnozować, aby móc wdrożyć odpowiednie leczenie przyczynowe.

Czy ból gardła można leczyć?

Ze względu na najczęstszą etiologię wirusową podstawą leczenia gardła jest stosowanie miejscowych preparatów głównie o charakterze objawowym. Jeśli lekarz stwierdzi zakażenie bakteryjne, to może włączyć antybiotykoterapię. Zwykle stosuje się penicylinę fenoksymetylową oraz cefalosporyny I i II generacji. Lekami drugiego rzutu są makrolidy i likozamidy. Jednak, zgodnie z wytycznymi, przed wyborem leku powinno się najpierw wykonać posiew i antybiogram. Również w przypadku etiologii bakteryjnej zaleca się stosowanie miejscowego leczenia objawowego, które stanowi postępowanie wspomagające. W przypadku potwierdzenia etiologii grzybiczej wdraża się oczywiście leczenie przeciwgrzybicze.

Poza zastosowaniem leczenia objawowego i ewentualnie przyczynowego bardzo ważne jest również odpowiednie postępowanie pielęgnacyjne. Chory powinien odpoczywać, spożywać duże ilości płynów (muszą być ciepłe, ale nie gorące, powinno się również unikać napojów gazowanych) i stosować lekkostrawną dietę, zapewnić sobie dostęp do czystego i nawilżonego powietrza i unikać substancji drażniących, np. dymu papierosowego. Można sięgnąć też po domowe sposoby, do których należą między innymi picie naparu z siemienia lnianego, ciepłego mleka z miodem, płukanie roztworem soli kuchennej, naparem z rumianku, szałwii, tymianku, inhalacje z soli fizjologicznej czy rozgryzanie kapsułek zawierających witaminę A i E (przyśpieszają regenerację podrażnionej błony śluzowej).

Odpowiednie postępowanie terapeutyczne i pielęgnacyjne jest ważne, ponieważ infekcja w obrębie gardła może dawać powikłania. Dużo groźniejsza jest oczywiście ta bakteryjna, do najczęściej występujących powikłań zaliczamy wtórne nadkażenia bakteryjne np. dolnych dróg oddechowych, zapalenie zatok, ucha środkowego, stawów, mięśnia sercowego, a w najgorszym wypadku nawet posocznicę.

Preparaty do stosowania miejscowego

Leki do stosowania miejscowego w ostrym zapaleniu gardła mogą być podawane w postaci płukanek, sprayów lub pastylek do ssania. Wyboru formy najlepiej dokonać, uwzględniając preferencje pacjenta. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż ssanie tabletki wykazuje największą skuteczność terapeutyczną, ponieważ dostarczona substancja czynna ma najdłuższy kontakt ze śluzówką. Polecenie określonej substancji czynnej powinno natomiast uwzględniać zgłaszane przez pacjenta dolegliwości, a przede wszystkim ich nasilenie. Dobrym wyborem jest lek złożony, który będzie działał nie tylko objawowo, ale również przyczynowo.

Wśród substancji czynnych stosowanych w leczeniu zapalenia gardła wyróżniamy:

substancje dezynfekujące – o właściwościach przeciwbakteryjnych, a niektóre z nich również przeciwwirusowych oraz przeciwgrzybiczych. Leki te działają na przyczynę infekcji, ale również zabezpieczają przed powikłaniami pod postacią ewentualnego nadkażenia bakteryjnego. W grupie tej wyróżniamy m.in. chlorek cetylopirydyniowy, chlorek benzalkonium, chlorochinaldol, chlorheksydynę.

substancje przeciwbólowe i przeciwzapalne – mogą być stosowane w przypadku silnego bólu gardła, działają objawowo, mogą mieć dodatkowo właściwości dezynfekujące. Do grupy tej należą flurbiprofen oraz salicylan choliny. Na leki te powinny uważać osoby z przeciwwskazaniami do stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. z chorobą wrzodową żołądka lub uczuleniem na salicylany.

substancje miejscowo znieczulające – np. lidokaina, benzokaina. Dzięki swojemu działaniu znoszą silny ból i problemy z przełykaniem. Należy jednak stosować je ostrożnie, ponieważ miejscowe znieczulenie gardła może spowodować zachłyśnięcie.

substancje nawilżające i powlekające – w tej grupie znajdują się przede wszystkim wyciągi ziołowe, które mogą dodatkowo mieć również szersze spektrum działania (np. przeciwbakteryjne). Dzięki zawartości określonych substancji chemicznych, np. śluzów, powlekają one podrażnioną śluzówkę, nawilżają ją, rozrzedzają zalegającą wydzielinę, działają również przeciwzapalnie. W grupie tej znajdują się preparaty zawierające wyciągi np. z tymianku, podbiału, porostu islandzkiego, propolisu. Są one najlepszym rozwiązaniem w początkowym stadium choroby bądź w przypadku lekkiego podrażnienia, kiedy nie ma problemów z przełykaniem lub silnego bólu.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza