Ustawa refundacyjna uderza rykoszetem

Rozmowa z mgr. farm. Eugeniuszem Bukiewiczem, warszawskim aptekarzem, który podjął się trudnego zadania i na własną rękę, w ramach inicjatywy społecznej, walczy z demonami prawa farmaceutycznego. Ustawa refundacyjna rykoszetem uderza wszystkich.

Minęły właśnie dwa lata obowiązywania nowej ustawy regulującej ceny leków refundowanych. Dokument ten od samego początku wzbudzał wielkie kontrowersje – zarówno wśród producentów, jak i w środowiskach związanych z dystrybucją leków. Jedno jest pewne: intencją resortu zdrowia było polepszenie sytuacji pacjentów i redukcja kosztów płatnika, czyli Narodowego Funduszu Zdrowia. To się udało. Ale pozostało jedno pytanie:
kto tak naprawdę ponosi realne koszty zmiany prawa i komu się to przedsięwzięcie opłacało?

Miało być lepiej, a wyszło jak zwykle… Środowisko aptekarskie wrze, producenci leków przyciśnięci do muru obniżają ceny podczas negocjacji z resortem, a ministerstwo zdrowia zaklina rzeczywistość.

Panie magistrze, o co w tym wszystkim chodzi?

Niestety, potwierdza się stara prawda: jak nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pieniądze. Nasze pieniądze, prywatnych aptek, które w związku ze zmianą prawa ponoszą realne straty finansowe.

Czy można zaryzykować tezę, że oszczędności na zmianach cen leków wygenerowane przez NFZ zostały pokryte z kieszeni aptekarzy?

Dokładnie tak. Ustawa refundacyjna z dnia1 stycznia 2012 r. wprowadziła nowe zasady ustalania urzędowych cen detalicznych na leki. Pojawiła się także nowa tabela detalicznych marż handlowych oraz sposób liczenia marży detalicznej (aptecznej) – różniący się znacznie od dotychczasowego sposobu liczenia marży, określonego w nadal obowiązującej ustawie o cenach. Ta drastyczna zmiana spowodowała, że w ramach dystrybucji leków marżę hurtową określa się procentowo (dokładnie 5 proc.), zgodnie z ustawą o cenach, a marża apteczna wyliczana jest na podstawie ustawy refundacyjnej i jest ona kwotowa. Z kolei kwotę marży detalicznej wyznacza wspomniana tabela marż, zgodnie z zasadą liczenia kwoty marży (a nie procent wartości leku) od najniższej ceny hurtowej leku z danej grupy limitowej.

Z czym konkretnie się nie zgadzacie?

Według nas została złamana podstawowa zasada gospodarki rynkowej, czyli zasada równości traktowania podmiotów w związku ze sposobem naliczania marży. Firmy hurtowe nadal podlegają ustawie o cenach i ich marża wyliczana jest procentowo, pomimo i tak skandalicznie niskiego poziomu. W porównaniu z pozostałymi krajami europejskimi nasza marża hurtowa oscyluje na granicy opłacalności. A marża detaliczna jest – jak wspomniałem wcześniej – wyliczana zgodnie z nową ustawą refundacyjną, delikatnie mówiąc niesprawiedliwą.

Ponadto mnie, jako aptekarza i przedsiębiorcę, zastanawia fakt, że ustawodawca nie przedstawił symulacji potwierdzających pokrycie kosztów i zysków przedsiębiorcy w ramach przyjętych progów marżowych. A taki obowiązek nakłada ustawa o cenach. Nie może być tak, że konsekwencje odbywających się co dwa miesiące zmian cen leków ponoszą tylko apteki. Te straty sięgają tysięcy złotych.

Skoro samorząd aptekarski przewidywał takie „efekty uboczne” wprowadzenia ustawy refundacyjnej, dlaczego nie podjął stosownych działań odpowiednio wcześnie?

Naczelna Izba Aptekarska interweniowała od samego początku, już w trakcie procesu legislacyjnego. Stanowczo i jednoznacznie składała sprzeciw wobec proponowanych regulacji. Niestety wnioski i uwagi samorządu aptekarskiego nie zostały wzięte pod uwagę w trakcie tworzenia zapisów ustawowych. Resort zdrowia zignorował uwagi dotyczące tabeli marżowej i sposobu wyliczania marży. Obecnie podjęta inicjatywa społeczna ma na celu poprawę sytuacji prywatnych aptek. Oprócz tego, że nasz zawód jest zawodem zaufania publicznego i na pierwszym miejscu służymy pacjentom, to także musimy myśleć o naszych przedsiębiorstwach. Nie zgadzam się z tym, że państwo polskie poprzez ustanowione przepisy prawne zmusza mnie, przedsiębiorcę, do prowadzenia działalności ze stratą na sprzedaży leków refundowanych oraz rozporządzania mieniem mojej firmy ze stratą. Przecież aptekarze ponoszą koszty sprzedaży leków refundowanych: zatrudniają personel, wynajmują lokale itd. A nowe zasady liczenia marży detalicznej aptecznej na sprzedaży leków refundowanych spowodowały obniżenie marży do poziomu, który nie dość, że nie daje możliwości osiągnięcia zysku, to nie pokrywa kosztów sprzedaży tej grupy leków. Ta bulwersująca sytuacja spowodowała, że zająłem się sprawą osobiście, kierując pisma do Ministra Zdrowia z prośbą o wyjaśnienia i nadzieją na reakcję urzędników.

Na jakim poziomie są to straty?

Od 20 lat prowadzę dwie rodzinne apteki, i zgodnie z moimi obliczeniami straty na sprzedaży leków refundowanych w 2012 r. wyniosły ponad 17 tys. złotych. Słowem, koszty nie zostały pokryte marżą uzyskaną ze sprzedaży. Tak jak większość aptekarzy, prowadzę swoją działalność w formie spółki jawnej, razem z córką, która jest kierownikiem jednej z aptek. Proszę zwrócić uwagę, że w ramach prowadzonej działalności w formie spółki jawnej czy cywilnej lub przez osobę fizyczną, wynagrodzenie może być pobierane wyłącznie z zysku. Drastyczne i gwałtowne obniżenie marży zmusiło nas do zmniejszenia kosztów operacyjnych głównie po stronie zatrudnienia oraz wynagrodzeń techników i farmaceutów, które kształtują się na poziomie niższym od średniej krajowej i dalekie są od średniego wynagrodzenia np. w NFZ (ok. 5000 zł miesięcznie).

Najbardziej dotkliwa była ostatnia przecena leków z 31.12.2013 r., nie tylko z powodu ilości przecenionych preparatów, ale także pod względem wartości.

Na dzień 1 stycznia 2014 r. wszystkie apteki musiały dokonać drastycznej przeceny leków zakupionych przed 31 grudnia 2013 r. Zostały obniżone ceny właściwie wszystkich leków refundowanych, spośród których w ponad 360 przypadkach nowa cena detaliczna jest niższa od ceny zakupu. W mojej firmie strata na koniec 2013 r. z tytułu wspomnianej przeceny wyniosła dokładnie 9123 zł przy stanie magazynu leków refundowanych na poziomie 140 tys. zł. Dlatego zadaję pytanie: czemu zarówno koszty pracy aptekarza, jak i pozostałe koszty prowadzenia apteki nie zostały uwzględnione w kalkulacjach, jako element ostatecznej ceny leku? Zastanawia fakt, że tak podstawowa czynność nie została wykonana. Dla przykładu: marża apteczna w innych krajach UE wynosi 22-28 proc., a w Polsce 15-16 proc., czyli jest najniższa w Europie.

Konsekwencje tego stanu rzeczy mogą być wieloaspektowe. Co pana martwi najbardziej?

Od jakiegoś czasu obserwuję dramatyczną sytuację aptek prywatnych. Działamy na granicy opłacalności, a ministerstwo zdrowia zdaje się lekceważyć ten stan rzeczy. Apteka to placówka ochrony zdrowia, która aby realizować swoją misję, jest zmuszana do maksymalnego obniżania kosztów: personelu i zmniejszenia stanów magazynowych, co odbija się na jakości opieki farmaceutycznej i pośrednio obniża dostępność do leków. Już obserwujemy masową likwidację aptek. Tylko w zeszłym roku, zgodnie z danymi IMS, liczba aptek uszczupliła się o około 650. Padają głównie małe prywatne apteki rodzinne, najczęściej na terenach wiejskich i w małych miastach.

Czyli nie jest to już tylko „czarny scenariusz”, ale rzeczywistość, którą decydenci zdają się ignorować?

Jeśli sytuacja się nie zmieni, to możemy liczyć się z masowymi upadłościami aptek prywatnych, a rynek apteczny zostanie przejęty przez inwestorów i konsorcja finansowe oraz sieci. Alarmowała Naczelna Izba Aptekarska, alarmują prywatni aptekarze, tak jak ja. Na razie bezskutecznie, mamy jednak nadzieję, że nasze argumenty zostaną w końcu wzięte pod uwagę i sytuacja aptek powoli zacznie się poprawiać.