Pacjenci, którzy zgłaszają się do dermatologa po wakacjach często mają problem z przesuszoną, spierzchniętą skórą. Opalenizna, która miała poprawić wygląd sprawia, że wręcz przeciwnie – wyglądają na bardziej zmęczonych, starszych niż w rzeczywistości.
Pod wpływem promieniowania słonecznego, wiatru, słonej wody dochodzi do naruszenia składu płaszcza wodno-lipidowego: obniża się poziom lipidów – ceramidów, cholesterolu i kwasów tłuszczowych, uszkodzona zostaje bariera skóry, ulega ona odwodnieniu i przesuszeniu, staje się ściągnięta, napięta, szorstka i popękana. Szczególnie wtedy wymaga regeneracji i odżywienia. Dodatkowo niekorzystnie wpływają na nią niektóre stosowane kosmetyki, powodując jej uwrażliwienie, pieczenie, zaczerwienienie. Zgłaszając się do dermatologa pacjenci oczekują rozjaśnienia, ujednolicenia koloru, powierzchni i struktury skóry, likwidacji zmarszczek i innych niedoskonałości, jednym słowem: chcą wyglądać młodo i promiennie.
Nawilżanie
Zdrowy, promienny wygląd skóry uzyskuje się, jeśli powierzchnia skóry jest gładka i jednolita. Wielu pacjentów boryka się z problemem suchej, szorstkiej i popękanej skóry. Istotne znaczenie ma prawidłowe jej nawilżenie i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania płaszcza wodno-lipidowego. Kremy odżywcze i nawilżające zawierają lipidy fizjologiczne i niefizjologiczne stanowiące barierę ochronną oraz uszczelniające przestrzeń między komórkami naskórka, a także humektanty i emolienty.
Za utrzymanie prawidłowego nawilżenia w obrębie naskórka odpowiedzialny jest NMF – naturalny czynnik nawilżający, składający się z aminokwasów, mocznika, kwasu polikarboksylowego. Lipidy, produkowane przez naskórek tworzą swoisty płaszcz ochronny, uszczelniający powierzchnię naskórka i w ten sposób chroniący NMF. Emolienty są mieszaninami składników hydrofobowych i hydrofilowych, tworzących emulsję o dwóch formułach: olej w wodzie (O/W) lub woda w oleju (W/O). Preparaty te występują w różnych postaciach np. płynach, emulsjach do kąpieli, kremach, maściach. Lipidy fizjologiczne takie jak: ceramidy, cholesterol czy wolne kwasy tłuszczowe zwiększają mechanizm syntezy lipidów warstwy rogowej oraz modyfikują lipidy własne naskórka. Lipidy niefizjologiczne takie jak wazelina, lanolina, skwalen nie penetrują warstwy rogowej, ale tworzą barierę ochronną przez inkluzję przestrzeni między korneocytami. W ten sposób zmniejsza się znacząco przeznaskórkowa utrata wody (tzw. TEWL, ang. Transepidermal Water Loss).
Niektóre składniki emolientów działają przez przyciąganie cząsteczek wody z głębszych warstw naskórka, wiązanie jej i utrzymywanie w obrębie warstwy rogowej – są to tzw. humektanty. Mają one zdolność przyciągania i zatrzymywania wody. Najbardziej skutecznym humektantem jest gliceryna (glicerol) – oprócz wiązania i zatrzymywania wody ma zdolność wspomagania proteolizy połączeń między komórkami naskórka, ułatwiając jego złuszczanie. Inne niezwykle cenne dla skóry składniki to np. kwas hialuronowy, mocznik, sól sodowa kwasu pirolidonokarboksylowego, mleczany.
Oczyszczanie i pielęgnacja
Warto zwrócić uwagę na prawidłowe codzienne oczyszczanie skóry, w trakcie którego często wypłukuje się rozpuszczalny w wodzie NMF. Zwykle sama woda nie wystarcza do dokładnego umycia skóry, dlatego dodatkowo stosuje się mydła. Na mycie składają się trzy fazy: nawilżenie, emulgowanie i spłukiwanie. Mydło obniża napięcie powierzchniowe wody i ma zdolności usunięcia zabrudzenia i tłuszczu. Nieodpowiednie środki do mycia zawierające silne detergenty powodują, że skóra staje się sucha, łuszcząca, popękana, dlatego zaleca się preparaty chroniące jej kwaśne pH i płaszcz lipidowy. Zamiast tradycyjnych mydeł, szczególnie latem, warto stosować syndety, emulsje, płyny micelarne, dzięki którym skóra nie powinna ulegać wysuszeniu i podrażnieniu.
Na popękaną skórę warto stosować regenerujące kremy zawierające tlenek cynku, sukralfat, składniki natłuszczające. W niektórych przypadkach, np. gdy pęknięciom towarzyszy stan zapalny, jeśli pacjent choruje na cukrzycę, trzeba odwiedzić dermatologa, ponieważ pęknięcia mogą stanowić wrota infekcji i stać się przyczyną poważnych powikłań.
Do suchej skóry, wrażliwej i alergicznej warto wybierać kosmetyki zawierające ceramidy. Chronią one naskórek przed działaniem niekorzystnych czynników zewnętrznych, nawilżają, zapewniają elastyczność, ujędrniają i działają przeciwzmarszczkowo.
Latem bardziej są widoczne rozszerzone naczynia najczęściej na policzkach i w okolicach nosa, prześwitujące przez cienką skórę. W pielęgnacji stosuje się produkty zawierające substancje wazokonstrykcyjne i przeciwzapalne oraz poprawiające kondycję naczyń. Zaleca się unikanie gwałtownych zmian temperatur, korzystania z sauny i gorących kąpieli, składników drażniących np. alkoholowych toników, agresywnych mydeł, peelingów ziarnistych, także perfumowanych i oraz stosowanie kremów zawierających filtry przeciwsłoneczne.
Przebarwienia
Jednym z głównych problemów pacjentów po lecie jest występowanie przebarwień. Przebarwienia skóry powstają przy nadmiernej produkcji i odkładaniu melaniny, a ich intensywność zależy od ilości melanocytów produkujących melaninę, ich aktywności i ilości wytworzonej melaniny, im więcej barwnika tym ciemniejsza plama. Najczęściej przebarwienia zlokalizowane są na twarzy, w okolicach czoła, kości jarzmowych, górnej wargi. Do powstawania przebarwień niekiedy przyczyniają się substancje fototoksyczne i fotoalergiczne zawarte w niektórych kosmetykach, substancje zapachowe (np. olej bergamotowy), niektóre zioła (np. dziurawiec), leki np. przeciwdepresyjne, antybiotyki, i przede wszystkim hormony.
Przebarwienia często pojawiają się w okresie ciąży, przy zaburzeniach miesiączkowania, w trakcie stosowania doustnej antykoncepcji, hormonalnej terapii zastępczej, w chorobach tarczycy i nadnerczy. Prawie zawsze przebarwienia postają na skutek działania promieniowania ultrafioletowego. Skóra eksponowana na działanie promieniowania słonecznego jest szorstka, przebarwiona, wysuszona z obecnością rozszerzonych naczyń i teleangiektazji. W leczeniu przebarwień stosuje się środki, które przyspieszają usuwanie nagromadzonej melaniny oraz hamujące powstawanie barwnika w melanocytach. Substancje zawarte w kremach rozjaśniających zmniejszają syntezę i zwiększają degradację tyrozynazy – enzymu biorącego udział w powstawaniu melaniny.
Leczenie
W nowoczesny nurt leczenia chorób skóry wpisuje się stosowanie antyoksydantów, czyli substancji o działaniu przeciwutleniającym. Wychwytują one wolne rodniki, neutralizują je oraz chronią komórki skóry przed ich niszczącym wpływem. Wprowadzenie do organizmu związków o działaniu przeciwutleniającym opóźnia, a nawet cofa skutki uszkodzenia skóry. Od lat wiadomo, że skóra pacjentów spożywających duże ilości świeżych warzyw i owoców jest bardziej promienna i zdrowa. Zawarte w nich flawonoidy, lignany, polifenole, terpenoidy mają również działanie przeciwnowotworowe. Trudno obecnie wyobrazić sobie prawidłowo prowadzoną pielęgnację skóry bez stosowania substancji antyoksydacyjnych. Najczęściej stosuje się retinol (witamina A), tokoferol (witamina E), witaminę C, beta-karoten, pochodne kwasu cynamonowego (kwas ferulowy), kwas liponowy, koenzym Q (ubichinon), glukopiranozydy, polifenole, cysteinę, glutation, dietyloaminoetanol (DMAE), katalazę, peroksydazę, niacynę i inne.
Jeśli latem obserwujemy, że nasza skóra jest sucha, łuszcząca, odwodniona, warto pomyśleć o zabiegach mezoterapii. Jest to metoda polegająca na powierzchownych wstrzyknięciach preparatów zawierających kwas hialuronowy, witaminy, o działaniu intensywnie odżywczym i nawilżającym, po których uzyskuje się niemal natychmiastowy efekt.
Podsumowując, prawidłowa pielęgnacja skóry, szczególnie przesuszonej i popękanej, polega na stosowaniu preparatów zawierających składniki wygładzające jej powierzchnię, o działaniu odżywczym, nawilżającym, a także regenerującym jej głębsze warstwy oraz o działaniu antyoksydacyjnym. Niezbędna jest także ochrona przed promieniowaniem UV. Istotne jest również, aby aplikowane na skórę twarzy preparaty były hipoalergiczne, nie zawierały konserwantów, środków zapachowych i nie zatykały porów.
