fot. fotolia

Jelita nie lubią świąt

Gonitwa za świątecznymi prezentami, stres, szybkie, nieregularne posiłki. A wszystko to kończy się wielką ucztą, pełną ciężkostrawnych i wzdymających składników.

Trawienie polega na chemicznym rozkładzie pokarmu przez enzymy hydrolityczne zależne od pH. Dla przypomnienia, węglowodany trawione są do dwucukrów przez amylazy ślinowe i trzustkowe, a następnie do glukozy przez enzymy ściany jelita cienkiego. W obecności kwasu solnego pepsynogen przekształca się do pepsyny, enzymu proteolitycznego rozkładającego białka do krótszych łańcuchów. Następnie polipeptydy ulegają rozkładowi w jelicie dzięki aktywowanym przez entetokinazę enzymom trzustkowym – trypsynie i chymotrypsynie. Ostatecznie peptydazy ściany jelita cienkiego przekształcają tri- i dipepydy do pojedynczych aminokwasów. Trawienie tłuszczy polega na hydrolizie wiązania estrowego przez lipazy trzustkową i żołądkową (w bardzo ograniczonym stopniu). W związku z tym, że lipazy jako białka są rozpuszczalne w wodzie, a tłuszcze są nierozpuszczalne, do prawidłowego działania enzymów niezbędna jest emulgacja tłuszczy przez żółć. Do enterocytów wchłaniają się przede wszystkim micele – kompleksy soli żółciowych z glicerolem, kwasami tłuszczowymi i rozłożonymi tłuszczami. W enterocytach dochodzi do resyntezy tłuszczów obojętnych i po przyłączeniu do nich białek, które jako chylomikrony, przedostają się do naczyń limfatycznych kosmków jelitowych. Pracę układu pokarmowego reguluje zlokalizowany w mózgowiu ośrodek głodu i sytości, a także hormony tkankowe: gastryna i cholecystokinina.  Gastryna jest wydzielana w odpowiedzi na rozciągnięcie się ściany żołądka i pobudza wydzielanie pepsynogenu. Z kolei produkty częściowego rozkładu tłuszczy, pobudzają śluzówkę dwunastnicy do produkcji cholecystokininy, która pobudza skurcze pęcherzyka żółciowego i wydzielanie żółci, a także zwiększa wydzielanie soku trzustkowego.

Zaburzenie procesu trawienia spowodowane nadmierną podażą wysokotłuszczowego pokarmu, nieregularną dietą, błędami żywieniowymi i napięciem nerwowym, prowadzi do uczucia dyskomfortu w jamie brzusznej. Wśród objawów zaburzonego trawienia wymienić można: uczucie bólu i ucisku w nadbrzuszu, wzdęcia, gazy, uczucie pełności (nieproporcjonalnej do ilości spożytego pokarmu), nudności i zgaga. Jeśli objawy zdarzają się epizodycznie, są szybko przemijające i w sposób przerywany nie trwają dłużej niż 1-2 tygodnie, trudno mówić tutaj o konkretnej jednostce chorobowej. Takie dolegliwości mogą być łagodzone w warunkach aptecznych.

    W tabeli przedstawiono substancje lecznicze i surowce roślinne stosowane w objawach zaburzenia trawienia, dostępne w aptekach bez recepty. Zestawienie mechanizmu działania oraz najważniejszych wskazań pozwoli na szybki i skuteczny dobór odpowiedniego preparatu dla pacjenta.

Składnik Działanie Wskazanie
Zaburzenia spowodowane zmniejszonym wydzielaniem soków trawiennych
Liść mięty

Mentha piperita

• pobudza czynności wydzielnicze żołądka i wątroby

• rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego

• stymuluje ruchy perystaltyczne, poprawiając odejście gazów

• działanie przeciwbakteryjne w obrębie przewodu pokarmowego

Uwaga: olejek miętowy ma silniejsze działanie rozkurczające, w dużych ilościach może wywołać nudności, zgagę

• zaburzenia trawienia, w tym trawienia tłuszczy

• wzdęcia

• brak łaknienia

• nieprawidłowa fermentacja

• stany skurczowe przewodu pokarmowego

Ziele centurii, ziele tysiącznika

Centaurium minus

• substancje goryczowe drażnią zakończenia nerwów w kubkach smakowych języka, pobudzając wydzielanie soku żołądkowego bogatego w HCl i pepsynę

• w większych dawkach żółciopędnie, ale też podrażniająco na żołądek

• nieżyt żołądka objawiający się brakiem łaknienia

• niedokwaśność

Liść pokrzywy

Urtica dioica

• pobudza wydzielanie soku żołądkowego i nieznaczne żółci

• pobudza czynność wydzielniczą trzustki

• ułatwia trawienie, przyswajanie pokarmów

• reguluje procesy przemiany materii

• stany zapalne przewodu pokarmowego

• nieżyt żołądka i jelit

• łagodne biegunki

Ziele bylicy boże drzewko

Artemisia abrotanum

• działanie żółciotwórcze, żółciopędne

• rozkurczająco na mięśnie gładkie dróg żółciowych

• substancje goryczkowe zwiększają wydzielanie soków trawiennych na drodze odruchowej

• działanie przeciwzapalne i słabo ściągające w przewodzie pokarmowym

• poprawa trawienia przy niedostatecznym wydzielaniu żółci i soków trawiennych

• zwiększenie łaknienia

• niedokwaśność

• pomocniczo w stanach zapalnych błon śluzowych żołądka i jelit

Korzeń goryczki żółtej

Gentiana lutea

• substancje goryczowe drażnią kubki smakowe i na drodze odruchowej pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego i śluzu

• rozszerza naczynia krwionośne żołądka i zwiększa jego ruchliwość

• do stosowania 0,5-1 h przed posiłkiem

• zaburzenia trawienne

• brak łaknienia

• wzdęcia

• nieżyt żołądka

Ziele krwawnika

Achillea millefolium

• rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego

• pobudza na drodze odruchowej wydzielanie soku żołądkowego

• osłabia ból związany ze skurczem jelit

• zaburzenia trawienia ze wzdęciami, nudnościami, brakiem łaknienia

Zaburzenia trawienne związane z niedostatecznym wydzielaniem żółci
Liście i ziele karczocha

Cynara scolymus

• poprawa wydzielenia i przepływu żółci w drogach żółciowych

• rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit, dróg żółciowych

• nieznacznie przeczyszczająco

• stosować przed posiłkami

• schorzenia związane z wytwarzaniem i wydzielaniem żółci

• zastój żółci spowodowany atonią dróg żółciowych

• dolegliwości trawienne po usunięciu pęcherzyka żółciowego

Kłącze ostryżu długiego (kurkumy)

Curcuma longa

• działanie żółciotwórcze, żółciopędne

• przeciwzapalnie

• działanie przeciwbakteryjne na bakterie znajdujące się w drogach żółciowych

• stany zapalne dróg żółciowych

• dolegliwości spowodowane usunięciem woreczka żółciowego

• zaburzenia trawienne

Korzeń rzodkwi czarnej

Raphanus sativus

• silne działanie żółciotwórcze i żółciopędne

• silne działanie przeciwbakteryjne w przewodzie pokarmowym

• reguluje ruchy perystaltyczne

• pobudza wydzielanie soków trawiennych

• nie przyjmować na czczo, może podrażnić błonę śluzową żołądka

• stany zapalne i skurczowe dróg żółciowych

• nieżyt żołądka, jelit

• bolesne wzdęcia

• nieregularne wypróżnienia

Kwas dehydrocholowy • najsilniejszy środek żółciotwórczy

• ułatwia wydzielanie żółci do dwunastnicy

• poprzez działanie osmotyczne, lekko przeczyszczająco

• niedostateczne wydzielanie żółci przez wątrobę

• zaburzenia trawienia ze wzdęciami, zaparciami

Hydroksymetylo-nikotynamid • hydrolizuje do kwasu nikotynowego o działaniu żółciopędnym i formaldehydu o działaniu odkażającym • zaburzenia wydzielania żółci
Hymekromon • działanie rozkurczające mięśnie gładkie dróg żółciowych

• żółciotwórcze i żółciopędne

• zaburzenia dyspeptyczne

• nudności i zaparcia związane ze zmniejszonym wydzielaniem żółci

Składnik Działanie Wskazanie
Zaburzenia związane z niedoborem enzymów trawiennych
Pankreatyna • wyciąg z trzustek wieprzowych zawierający proteazy, lipazę i amylazę, reguluje trawienie białek, tłuszczów i skrobi

• do stosowania podczas posiłku

• zaburzenia trawienia spowodowane niedostatecznym wydzielaniem soku trzustkowego objawiającego się wzdęciami, stolcami tłuszczowymi
Laktaza • enzym rozkładający laktozę do glukozy i galaktozy

• zapobiega gromadzeniu się laktozy w jelicie cienkim i rozkładowi przez bakterie do kwasu mlekowego, dwutlenku węgla i wodoru

• do stosowania podczas posiłku

• wzdęcia, bóle brzucha i biegunka po spożyciu przetworów mlecznych (objawy nietolerancji laktozy)
Pepsyna • normalizuje pH soku żołądkowego

• ułatwia trawienie białek w żołądku

• do stosowania podczas posiłku

• brak łaknienia

• zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego, niedokwaśność

Uczucie pełności, gazy, wzdęcia
Owoc kopru włoskiego

Foeniculum capillaceum

• zmniejsza napięcie mięśni gładkich

• ułatwia odejście gazów

• wzmaga ruchy perystaltyczne

• pobudza wydzielanie soku żołądkowego

• wzdęcia

• zaburzenia trawienia

• brak łaknienia

Owoc kminku

Carum carvi

• rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit, przewodów żółciowych, zwieracza Oddiego, przez co reguluje wydzielanie żółci i soku trzustkowego

• wzmaga wydzielanie soku żołądkowego

• ułatwia odejście gazów

• wzdęcia

• zaburzenia trawienia i bóle brzucha spowodowane zmniejszonym wydzielaniem soków trawiennych

• zmniejszenie łaknienia

• lekkie zaparcia

Owoc anyżu

Pimpinella anisum

• działa rozkurczająco

• obniża napięcie mięśni gładkich

• ułatwia swobodne odejście gazów

• wzmaga czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego

• przywraca prawidłowe ruchy perystaltyczne

• wzdęcia

• problemy trawienne spowodowane obniżeniem wydzielania soków trawiennych

• zwiększenie łaknienia

Simetikon

Dimetikon

• redukcja nadmiernej ilości gazów jelitowych, poprzez zmniejszenie napięcia powierzchniowego na granicy fazy gazowej i płynnej treści pokarmowej • uczucie pełności i dyskomfortu w jamie brzusznej

• wzdęcia

Ból spowodowany stanami skurczowymi mięśni gładkich
Koszyczek rumianku

Chamomilla recutita

• działanie przeciwzapalne na błony śluzowe

• rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit

• przywraca prawidłowe ruchy perystaltyczne

• zapobiega wzdęciom

• słabo żółciopędnie

• stany zapalne i skurczowe przewodu pokarmowego

• nadmierna fermentacja

• wzdęcia

• bóle brzucha

• zgaga

• zaburzenia trawienia spowodowane utrudnionym odpływem żółci

Ziele dziurawca

Hypericum perforatum

• flawonoidy rozkurczają mięśnie gładkie przewodu pokarmowego

• garbniki powodują działanie ściągające na błonę śluzową przewodu pokarmowego

• przeciwzapalne

• żółciopędnie, żółciotwórczo

Uwaga: liczne interakcje i nadwrażliwość na UV

Dla wodnych roztworów:

• stany skurczowe jelit

• zmniejszone wydzielanie soku żołądkowego i żółci

• wzdęcia

• stany zapalne dróg żółciowych i błony śluzowej żołądka i jelit

Drotaweryna • działanie rozkurczające na mięśnie gładkie • stany skurczowe przewodu pokarmowego i dróg żółciowych, zarówno pochodzenia nerwowego, jaki mięśniowego
Zgaga, kwaśne odbijanie
Środki alkalizujące • podnoszą pH soku żołądkowego, przez zobojętnianie kwasu solnego

Uwaga: Nadmierny wzrost pH powoduje hamowanie aktywności enzymów żołądkowych

• nadkwaśność

• refluks żołądkowo-przełykowy

Alginiany • w środowisku soku żołądkowego tworzy galaretowaty żel, chroniący błonę śluzową żołądka i przełyku przed działaniem kwaśnej treści żołądkowej • nadkwaśność
Ranitydyna

Famotydyna

• antagonista rec. H2, zmniejsza wydzielanie kwasu solnego stymulowanego przez histaminę, gastrynę i acetylocholinę

• zmniejsza objętość soku żołądkowego i zawartości w nim pepsyny

• zgaga

• cofanie się treści żołądkowej do przełyku

Omeprazol

Pantoprazol

Esomeprazol

Lanzoprazol

• hamowanie działania pompy protonowej (H+/K+-ATPaza), odpowiedzialnej za końcową fazę wytwarzania kwasu solnego przez komórki okładzinowe • zgaga

• cofanie się treści żołądkowej do przełyku

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza