zapalenie ucha
fot. fotolia

Zapalenie ucha

Nieumiejętna higiena uszu oraz nadmierna wilgoć mogą stać się przyczyną schorzeń przewodu słuchowego i doprowadzić do poważnych infekcji.

Zapalenie ucha zewnętrznego wywołane jest jego nadmiernym zawilgoceniem, stąd często bywa nazywane „uchem pływaka”. Dolegliwość ta dotyka jednak nie tylko osób regularnie korzystających z akwenów wodnych. Przyczyn wystąpienia ostrego rozlanego zapalenia ucha zewnętrznego (OEAD, otitis externa acuta diffusa) jest kilka. Oto niektóre z nich: nadmierna ilość woskowiny usznej, woda dostająca się do ucha podczas mycia głowy oraz długotrwałe przebywanie w pomieszczeniach o dużej wilgotności (np. sauna). Czynniki anatomiczne (wąski przewód słuchowy, niedrożność spowodowana ciałem obcym), dermatologiczne (wyprysk skóry, łojotokowe zapalenie skóry, łuszczyca), alergiczne (atopia, ekspozycja na leki stosowane do przewodu słuchowego) również mogą odgrywać rolę w etiologii zapalenia przewodu słuchowego.

Nieumiejętna higiena uszu, polegająca na oczyszczaniu ich patyczkami z watą, może spowodować uszkodzenie naskórka wewnątrz przewodu słuchowego zewnętrznego. Naruszenie ciągłości nabłonka wyścielającego przewód słuchowy stwarza miejsce dla rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych, bakterii i grzybów (np. Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Candida sp., Aspergillus sp.), które są przyczyną stanu zapalnego.

Rozpoznać objawy

Pierwszymi objawami zapalenia ucha zewnętrznego są swędzenie i zaczerwienienie, ból ucha odczuwany zwłaszcza podczas ruchu szczęk podczas jedzenia, uczucie zatkania ucha, wyciek wydzieliny oraz gorączka. Podczas infekcji grzybiczej ból charakteryzuje się mniejszym nasileniem, a świąd zlokalizowany głęboko w uchu może być bardzo uporczywy. W przypadku zakażenia drożdżakami, przewód słuchowy jest wypełniony również miękką, gęstą, białawą wydzieliną. Aby uchronić się przed tymi infekcjami warto pamiętać o odpowiednim osuszeniu uszu po wyjściu spod prysznica, basenu czy sauny.

Kropla pomocy

Na rynku farmaceutycznym dostępne są krople, których hydrofilowe składniki wchodzą w reakcję z wodą zalegającą w przewodzie słuchowym ucha zewnętrznego, tworząc mieszaninę azeotropową. Odparowuje ona bardzo szybko dzięki czemu w krótkim czasie wysusza ucho. Poprzez wyeliminowanie wilgotności w przewodzie usznym uniemożliwiony staje się rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych. Dlatego dbałość o higienę uszu jest niezwykle ważna.

Pamiętać jednak trzeba, że samo suszenie uszu nie wystarcza. W pielęgnacji ważną rolę odgrywają też krople rozpuszczające woskowinę. W składzie preparatów przeznaczonych dla dzieci można odnaleźć m.in. przetworzoną farmaceutycznie oliwę z oliwek. Dzięki zawartych w niej polifenolach wykazuje ona działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze, a także natłuszczające przewód słuchowy. Specjalnie skonstruowana końcówka umieszczona na dozowniku z pompką pozwala na wygodną aplikację preparatu. Zastosowanie kropli co kilka dni wpływa korzystnie na oczyszczanie przewodu słuchowego.

Dorosłym pacjentom warto polecać też preparaty w postaci sprayu bądź kropli do uszu, które zawierają w składzie związki powierzchniowo czynne, rozpuszczające woskowinę, np.: kokamidopropyl betainy, PEG dioleinian metyloglukozy bądź hipertoniczny roztwór soli morskiej poddany sterylizacji i filtracji mikrobiologicznej. Aplikacja tych preparatów wymaga przechylenia na bok głowy tak, aby środek nie wypłynął z ucha od razu po jego zastosowaniu. Po zaaplikowaniu kropli bądź użyciu sprayu należy odczekać kilka minut, a następnie pochylić głowę umożliwiając wypłynięcie produktu wraz z wydzieliną zalegającą w przewodzie słuchowym. Później zaleca się przepłukanie uszu solą fizjologiczną i ich osuszenie.

W terapii miejscowej OEAD stosowane są również preparaty zawierające nanokoloid srebra i miedzi, które odpowiadają za działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Jony srebra dezaktywują enzym metabolizmu tlenowego mikroorganizmów, a nanokolid miedzi działa utleniająco. Krople zawierające te substancje należy stosować pomocniczo w przypadku stanów zapalnych ucha zewnętrznego objawiających się bólem. Można również polecić pacjentom krople z salicylanem choliny o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, jednakże w tym wypadku bezwzględnym przeciwwskazaniem do ich stosowania jest perforacja błony bębenkowej.

Leki zaordynowane już przez lekarza zawierają antybiotyki aminoglikozydowe (gentamycyna, neomycyna) lub fluorochinolony (ciprofloksacyna), często występujące w połączeniu z glikokortykosteroidami, które przyspieszają ustępowanie bólu, świądu, zmniejszają obrzęk i stan zapalny.

Ból u dzieci

U dzieci najczęściej obserwuje się zapalenie ucha środkowego, które rzadziej występuje u dorosłych. Największa zachorowalność na tę odmianę schorzenia występuje pomiędzy 6. a 24. miesiącem życia. Wyróżnia się m.in. zapalenia ropne, nawracające, wirusowe, krwotoczne oraz martwicze. Podstawowe znaczenie w prawidłowym rozpoznaniu dolegliwości ma badanie otoskopowe, które połączone jest z oceną ruchomości błony bębenkowej. Zapalenie ucha środkowego można podzielić na trzy odrębne jednostki chorobowe: ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ), wysiękowe zapalenie ucha środkowego (WZUŚ) oraz przewlekłe zapalenie ucha środkowego.

Patofizjologia stanu zapalnego jest najczęściej związana z zaburzeniami drożności i funkcji trąbki słuchowej. Jej rola wiąże się z przewietrzeniem, czyszczeniem oraz zabezpieczeniem ucha środkowego przed dostawaniem się zakażeń z sąsiedztwa. Ostre zapalenie ucha środkowego często powstaje w następstwie wirusowej infekcji błony śluzowej górnych dróg oddechowych – nosa, zatok czy migdałków. Ten stan chorobowy przebiega z ogólnymi objawami zakażenia górnych dróg oddechowych (katar, kaszel, gorączka) i charakteryzuje się zajęciem błony śluzowej ucha środkowego przez mikroorganizmy chorobotwórcze.

Patogenami odpowiedzialnymi za powstawanie stanu zapalnego w obrębie ucha środkowego są najczęściej Streptococcus pneumoniae i Hemophilus influenzae, które rozprzestrzeniają się poprzez trąbkę słuchową. W 1972 roku Blueston wraz ze współpracownikami wykonali badania, przedstawiające na zdjęciach radiograficznych zjawisko refluksu z nosogardła do ucha środkowego przez trąbkę słuchową. Wydzielina z nosogardła może przedostawać się do ucha środkowego również podczas wydmuchiwania nosa, gdyż w uchu środkowym panuje niższe ciśnienie, a wydzielina może być wówczas zasysana. Może dojść do przerostu błony śluzowej, zwiększenia lepkości wydzieliny jej gruczołów, a zalegający w przestrzeni ucha środkowego płyn może doprowadzić do uszkodzenia błony bębenkowej.

Upośledzone funkcje błony bębenkowej oraz jej unieruchomienie stają się wtedy przyczyną upośledzenia słuchu. Gromadzący się w jamie bębenkowej płyn może także uszkodzić, a wręcz przerwać błonę bębenkową. W czasie ostrej wysiękowej postaci zapalenia objawia się to bardzo silnym bólem. Kłujący i przeszywający – jest wówczas najbardziej dotkliwy i odczuwalny w pozycji leżącej. Mogą występować również bóle głowy, podwyższona temperatura ciała, dreszcze, szumy uszne, niedosłuch o różnym nasileniu, złe samopoczucie, wymioty i brak apetytu.

Niezbędne leczenie

Trąbka słuchowa dziecka jest znacznie krótsza, szersza i położona bardziej poziomo niż u dorosłych, a równoczesna niedojrzałość układu immunologicznego sprzyja szerzeniu się infekcji ucha środkowego. Ostre zapalenie ucha środkowego przebiegające z dolegliwościami bólowymi w początkowym okresie powinno być leczone preparatami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi (ibuprofen w dawce 10 mg/kg co 4 godz.) lub przeciwbólowymi i przeciwgorączkowymi (paracetamol doustnie w dawce 15 mg/kg co 4 godz. lub w czopku 25 mg/kg co 4 godz.).

Natychmiastowe zastosowanie antybiotyku jest zalecane u dzieci poniżej 6. miesiąca życia, u dzieci z wysoką gorączką i wymiotami, a także u chorych z wyciękiem z ucha. Antybiotykiem z wyboru, który jest stosowany w przypadku ostrego zapalenia ucha środkowego jest amoksycylina, która powinna być podawana w dawce 1,5 g-2 g co 12 godz. – u dorosłych i u  dzieci o masie ciała powyżej 40 kg, natomiast u dzieci poniżej 40 kg w dawce 75-90 mg/kg/dobę w dwóch, podzielonych dawkach. Czas leczenia niepowikłanego ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci powyżej 2. r.ż może wynosić około 5 dni, natomiast u dzieci poniżej 2. r.ż czas terapii powinien wynosić 10 dni.

Doradzajmy naszym pacjentom w wyborze odpowiednich preparatów do higieny uszu, bowiem prewencja może pomóc uchronić się przed poważnymi infekcjami. Często odpowiednia pielęgnacja przewodów usznych może ustrzec pacjentów przed koniecznością stosowania antybiotyków, które są już ostatnim ogniwem w leczeniu tych infekcji.

Podobne wiadomości

Nie ma możliwości dodania komentarza