Trądzik to choroba bardzo rozpowszechniona, dlatego warto poszerzać wiedzę o nowoczesnych terapiach. Rozmawiamy o nich z dr n. med. Ewą Chlebus z Kliniki Nova Derm.
Czy trądzik to tylko choroba nastolatków i osób młodych?
Nie. Co prawda typowe zmiany trądzikowe, w różnym nasileniu, występują u 80-100 proc. osób w wieku pomiędzy 11. a 25. rokiem życia, jednak stosunkowo niedawno pojawiła się nowa postać choroby, nazwana trądzikiem ludzi dorosłych lub trądzikiem późnego wieku. Okazuje się, że zmiany trądzikowe występują aż u ponad 54 proc. kobiet i 40 proc. mężczyzn po 25. roku życia.
Trądzik u osób po 25. roku życia – czy leczenie powinno wyglądać inaczej niż u nastolatków?
Nie, leczenie jest podobne, bez względu na wiek. Terapia zależy od stopnia intensywności choroby. Jeśli zmiany skórne są nasilone, zaleca się leczenie doustne. Jako terapię pierwszego rzutu stosuje się antybiotyki w dawkach subbakteryjnych, najczęściej z grupy tetracyklin. Duża skuteczność antybiotyków wiąże się jednak z dużym obciążeniem dla organizmu, pojawiają się działania niepożądane, np. dolegliwości żołądka i jelit czy nadwrażliwość na światło. Antybiotyki są dobre na początek leczenia trądziku, gdyż rezultaty są szybko widoczne.
W przypadku cięższych, przewlekłych i opornych na terapię postaci choroby stosuje się leki doustne, które zawierają isotretinoinę (lek z grupy retinoidów). W przypadku zaburzeń hormonalnych włącza się leki hormonalne.
Istotną rolę odgrywa leczenie miejscowe. Najczęściej stosuje się retinoidy, kwas azelainowy, nadtlenek benzoilu, antybiotyki stosowane miejscowo, substancje powodujące złuszczanie naskórka, a także hamujące produkcję melaniny.
Nadtlenek benzoilu wykazuje działanie przeciwbakteryjne, likwiduje zaskórniki i hamuje produkcję łoju. Niestety, może powodować podrażnienia skóry (zaczerwienienia, pieczenie i zbyt silne łuszczenie) i wysuszenie. Czasami może dojść do reakcji alergicznych. Preparaty zawierające nadtlenek benzoilu są bardzo skuteczne.
W terapii podtrzymującej rekomendowane są pilingi chemiczne, czasem łączone z mikrodermabrazją. Najlepsze efekty występują po pilingach pirogronowych i salicylowych. Do naprawy uszkodzeń skóry po trądziku stosuje się natomiast pilingi z wykorzystaniem retinoidów i kwasu trójchlorooctowego.
Retinoidy eliminują nieprawidłowości procesu rogowacenia, hamują produkcję sebum, regulują proces odnawiania skóry. Kwas witaminy A normalizuje zaburzony proces rogowacenia. Pomaga oderwać się od siebie sklejonym komórkom rogowym, co powoduje otwarcie zaskórników. Poza tym normalizuje chorobowo powiększone gruczoły łojowe i działa bakteriobójczo. Byłby to idealny środek przeciwko trądzikowi, gdyby nie jego zasadnicza wada – bardzo silnie podrażnia skórę. Kuracja jest trudna, wymaga uwagi i precyzyjnego przestrzegania zaleceń lekarza.
Inaczej jest z pochodnymi kwasu witaminy A, zwłaszcza z izotretinoiną. Sprawdziła się ona już 20 lat temu jako lek doustny, zwłaszcza w ciężkich przypadkach trądziku młodzieńczego, głównie u chłopców. Dla nich był to prawdziwie cudowny środek likwidujący nadmierne wydzielanie sebum i stany zapalne. U kobiet terapię należy przeprowadzać bardzo ostrożnie. Bezwzględnie muszą one stosować skuteczne środki antykoncepcyjne, gdyż w przypadku ciąży może dojść do deformacji płodu. Izotretinoina mimo różnych działań niepożądanych, jest ważnym lekiem w terapii trądziku dorosłych.
W trakcie leczenia izotretinoiną często pojawia się wysuszenie skóry. Jak wtedy o nią dbać?
W przypadku leczenia izotretinoiną wysuszenie skóry występuje niemal u 100 proc. osób. Konieczne jest stosowanie preparatów nawilżających i łagodnych bezdetergentowych środków myjących. Odpowiednia pielęgnacja nawilżająca w trakcie leczenia izotretinoiną w dużym stopniu pozwala zredukować objawy suchości skóry. Preparaty powinny być dobrze tolerowane i wykazywać wysoką skuteczność w nawilżaniu.
Zimą to mniejszy problem niż latem, jednak warto pamiętać, że pacjenci z trądzikiem wymagają specjalistycznej ochrony przeciwsłonecznej. Produkty powinny mieć lekką konsystencję, nie natłuszczać skóry i nie zawierać substancji komedogennych. To ważne szczególnie u osób, u których po ustąpieniu zmian zapalnych występują przebarwienia. Jeśli u pacjenta podczas leczenia izotretynoiną dodatkowo jest stosowana terapia hormonalna jako leczenie wspomagające lub antykoncepcyjne, to warto pamiętać, że leki te mogą stymulować lub zaostrzać przebarwienia, dlatego ważne jest zalecanie ochrony przeciwsłonecznej. Koniecznie trzeba zwrócić uwagę, czy dany produkt przeciwsłoneczny jest przeznaczony do pielęgnacji skóry trądzikowej.
W leczeniu trądziku wykorzystuje się także kwasy owocowe…
Tak, wykorzystuje się np. jabłkowy, mlekowy, cytrynowy. Najczęściej stosowany jest kwas glikolowy uzyskiwany z trzciny cukrowej. Może być stosowany przez pacjenta w domu lub, w dużych stężeniach, przez lekarza w formie pilingu. Kwas owocowy działa podobnie jak kwas witaminy A, ale znacznie mniej skutecznie. Nie wywołuje jednak takich podrażnień. Jest też stosowany do wygładzania blizn po trądziku.
Czy w przypadku trądziku mogą być pomocne zabiegi oczyszczające w gabinetach kosmetycznych?
Zabiegi w salonach kosmetycznych nie są wskazane. Cery trądzikowej nie oczyszczamy poprzez mechaniczne usuwanie zaskórników czy wyciskanie wykwitów ropnych.
Jak prawidłowo pielęgnować skórę trądzikową?
Należy do tego stosować dermokosmetyki do cery trądzikowej. Właściwa pielęgnacja jest na tyle ważna, że przy lekkim nasileniu zmian może przez długi czas być jedyną formą leczenia. Pielęgnacja jest ważna także podczas leczenia, w okresie wyciszenia choroby, czyli tzw. remisji, jak również pomiędzy okresami zaostrzeń w postaci nawrotowej choroby.
Na czym polega działanie nowoczesnych dermokosmetyków do pielęgnacji skóry trądzikowej?
Powinny one łączyć działanie regulujące wydzielanie sebum, ograniczające rozwój bakterii, keratolityczne, złuszczające i zmniejszające ilość zaskórników. Jednocześnie formuły kosmetyków muszą być tak dobrane, żeby nie powodowały podrażnień, tylko je łagodziły, oraz żeby nie nasilały przesuszenia skóry.
Podstawowym składnikiem preparatów przeciwtrądzikowych dostępnych bez recepty jest kwas salicylowy (betahydroksykwas). To substancja złuszczająca, przeciwzaskórnikowa i przeciwzapalna. Często jest ona łączona z kwasem glikolowym, określanym jako alfahydroksykwas, a także z kwasem laktobionowym. Obydwa działają przeciwzaskórnikowo, złuszczająco, powodują lepsze nawilżenie skóry i przywracają jej jednolity wygląd. Ważnym składnikiem jest cynk, który ogranicza rozwój bakterii, działa przeciwzapalnie. Podobną rolę odgrywa amid kwasu nikotynowego. Skóra trądzikowa jest skłonna do podrażnień, szczególnie u pacjentów po 25. roku życia, dlatego kosmetyki do jej pielęgnacji powinny mieć właściwości nawilżające. Preparaty powinny działać też przeciwłojotokowo, przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie.
Preparaty myjące są w postaci żelu, pianki, toniku. Czym kierować się przy ich wyborze?
Do oczyszczania i codziennej pielęgnacji proponuje się różne formy kosmetyków myjących, ponieważ skóra trądzikowa może być pogrubiała, łojotokowa, ale również bardzo wrażliwa, łatwo reagująca na wszystkie bodźce, nawet mycie. Pacjent może dobrać odpowiedni dla siebie kosmetyk. Skóry wrażliwe znacznie lepiej tolerują żele lub pianki.
Czy kobiety ze zmianami trądzikowymi mogą stosować podkłady pod makijaż?
Lekarze najchętniej zakazaliby stosowania kryjących, ciężkich podkładów. Jednak kobiety nie chcą zrezygnować z tego typu pielęgnacji, szczególnie gdy występują nawrotowe zmiany zapalne i przebarwienia. Przemysł kosmetyczny szuka kryjących substancji, które nie są komedogenne i mogą być zastosowane w kosmetykach przeznaczonych do makijażu skóry trądzikowej. Nowoczesne podkłady przeznaczone do skór trądzikowych nie powodują zaostrzeń choroby.
Współczesne dermokosmetyki poprawiają wygląd skóry, wyrównują, rozjaśniają i ujednolicają jej kolor. Odpowiednio dobrana terapia jest warunkiem powodzenia w walce z tą chorobą.
